๑๕. ทาสกถา - แถลงทาส

 

๑๗๙. ลูกหลานดุจมือเท้า

๑๗๙. ลูกหลานดุจมือเท้า

ปุตฺตํ วา ภาตรํ ทุฎฺฐํ, อนุสาเสยฺย โน ชเห;

กึนุ เฉชฺชํ หตฺถปาทํ, ลิตฺตอสุจินา สิยา.

ลูกหลานและพี่น้องที่เกเรไม่เอาถ่าน

ควรอบรมสั่งสอน, ไม่ควรปล่อยไปตามกรรม,

มือและเท้าที่แปดเปื้อนของไม่สะอาด

จำเป็นถึงต้องตัดทิ้งเลยเชียวหรือ!

(ธรรมนีติ ปุตตกถา ๑๗๙, มหารหนีติ ๑๐๑, กวิทัปปณนีติ ๒๘๕)

--

๑๗๘. ฝึกได้จึงน่ารัก

๑๗๘. ฝึกได้จึงน่ารัก

โอวาเทยฺยานุสาเสยฺย, อสปฺปายา นิวารเย;

ทนฺโต หิ โย ปิโย โหติ, อทนฺโต โหติ อปฺปิโย.

พ่อแม่พึงแนะนำ พึงพร่ำสอน

พึงห้ามบุตรจากสิ่งไม่เหมาะสม

จริงอยู่ คนที่ได้ฝึกแล้ว จึงเป็นคนน่ารัก

คนที่ยังไม่ได้ฝึก ย่อมไม่น่ารักเลย.

(ธรรมนีติ ปุตตกถา ๑๗๘, ขุ. ธ. ๒๕/๑๖ ปัณฑิตวรรค)

--

๑๗๗. ไม้อ่อนดัดง่าย

๑๗๗. ไม้อ่อนดัดง่าย

อทมฺเม พหโว โทเส, ทมฺเม ตุ พหโว คุเณ;

ตสฺมา ปุตฺตญฺจ สิสฺสญฺจ, ทมฺมกาเลว ทมฺมเย.

เพราะไม่ฝึกหัด ย่อมมีโทษมาก

แต่ที่ฝึกหัดได้แล้ว ย่อมมีคุณมาก

เหตุนั้น พ่อแม่ครูอาจารย์

ควรฝึกหัดลูกตัวและลูกศิษย์

ในกาลที่ควรฝึกนั่นเทียว.

(ธรรมนีติ ปุตตกถา ๑๗๗)

--

๑๗๖. คนเราไม่เหมือนกัน

๑๗๖. คนเราไม่เหมือนกัน

เอกูทรสมุปฺปนฺนา, น ภวนฺติ สมสฺสมา;

นานาวณฺณา นานาจรา, ยถา พทรกณฺฑกา.

ลูก ๆ ถึงเกิดจากท้องเดียวกัน 

ย่อมเสมอเหมือนกัน หามิได้

ผิวพรรณก็ต่าง ๆ กัน ความประพฤติก็ต่างกัน

เหมือนหนามของต้นพุทรา ฉะนั้น.

(ธรรมนีติ ปุตตกถา ๑๗๖)

--

๑๗๕. บุตร ๓ จำพวก

๑๗๕. บุตร ๓ จำพวก

อติชาตมนุชาตํ, ปุตฺตมิจฺฉนฺติ ปณฺฑิตา;

อวชาตํ น อิจฺฉนฺติ, โย โหติ กุลฉินฺนโก.

พ่อแม่ผู้มีปัญญา ย่อมปรารถนา

ลูกที่ดีกว่าตน ลูกที่เสมอกับตน 

ย่อมไม่ปรารถนาลูกที่เลวกว่าตน 

ซึ่งเป็นผู้ทำลายวงศ์ตระกูล.

(ธรรมนีติ ปุตตกถา ๕๑, ๑๗๕, มหารหนีติ ๑๐๓, กวิทัปปณนีติ ๒๘๑ ขุ. อิติ. ๒๕/๒๕๒)

--

๑๗๔. ความหวังพ่อแม่ ๒

๑๗๔. ความหวังพ่อแม่ ๒

กุลวํโส จิรํ ติฏฺเฐ, ทายชฺชํ ปติปชฺชติ;

อถวาปน เปตานํ, ทกฺขิณานุปทสฺสติ.

วงศ์สกุลจักดำรงอยู่ได้นาน ๑

บุตรจักปกครองทรัพย์มรดก ๑

และเมื่อเราตายไปแล้ว บุตร

จักบำเพ็ญทักษิณาทานให้ ๑.

(ธรรมนีติ ปุตตกถา ๑๗๔, มหารหนีติ ๑๐๔-๕, กวิทัปปณนีติ ๒๘๒-๓,  องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๓๙)

--

๑๗๓. ความหวังพ่อแม่ ๑

๑๔. ปุตตกถา - แถลงบุตร

๑๗๓. ความหวังพ่อแม่ ๑

ปญฺจ ฐานานิ สมฺปสฺสํ, ปุตฺตมิจฺฉนฺติ ปณฺฑิตา;

ภโต วา โน ภริสฺสติ, กิจฺจํ วา โน กริสฺสติ.

พ่อแม่ผู้มีปัญญา เล็งเห็นฐานะ 

๕ ประการ จึงปรารถนาบุตร 

ด้วยหวังว่า บุตรที่เราเลี้ยงมาแล้ว 

จักเลี้ยงตอบเรา ๑, จักทำกิจแทนเรา ๑.

(ธรรมนีติ ปุตตกถา ๑๗๓, มหารหนีติ ๑๐๔-๕, กวิทัปปณนีติ ๒๘๒-๓,  องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๓๙)

--