สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) รวมเล่ม

 สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) รวมเล่ม

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๙.ปาฬินยาทิสงฺคห

๙ - ปาฬินยาทิสงฺคห

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ ปาฬินยาทิสงฺคหํ.

ปญฺญาเวปุลฺลกรณํ ปีติปาโมชฺชวฑฺฒนํ.

ตตฺถ ปาฬินโย อฏฺฐกถานโย ฏีกานโย ปกรณนฺตรนโยติ จตฺตาโร นยา อธิปฺเปตา. ตตฺร ปาฬินโยติ เตปิฏเก พุทฺธวจเน ปาฬิคติ. อฏฺฐกถานโยติ อฏฺฐกถาสุ อาคตา สทฺทคติ. ฏีกานโยติ ฏีกาสุ อาคตา สทฺทคติ. ปกรณนฺตรนโยติ อญฺเญสุ ปกรเณสุ อาคตา สทฺทคติ. ตตฺร ปาฬิคติยํ พฺยญฺชนฉกฺกอตฺถฉกฺเก ปธาเน กตฺวา อฏฺฐกถาฏีกาทีสุ ปวตฺตสทฺทคติวินิจฺฉเยน สห ยถารหํ คเหตฺวา ปาฬินยาทิสงฺคหํ ทสฺเสสฺสาม.

ตตฺร อกฺขรํ ปทํ พฺยญฺชนํ อาการโร นิรุตฺติ นิทฺเทโสติ ฉ พฺยญฺชนปทานิ.^๑ สงฺกาสนา ปกาสนา วิวรณํ วิภชนํ อุตฺตานีกรณํ ปญฺญตฺตีติ ฉ อตฺถปทานิ^๑ เอตานิเยว “พฺยญฺชนฉกฺกํ, อตฺถฉกฺก”นฺติปิ วุจฺจนฺติ. ตตฺร พฺยญฺชนปเทสุ อกฺขรํ นาม “รูปํ อนิจฺจนฺติ วุจฺจมาโน รูติ โอปาเตตี”ติ^๒ วจนโต อตฺถโชตกปทนฺโตคธเมกกฺขรมิห อกฺขรนฺติ คเหตพฺพํ. อถวา “โย ปุพฺเพ”ติ^๓ เอตฺถ โยกาโร วิย อตฺถโชตกเมกกฺขรมตฺร อกฺขรนฺติ คเหตพฺพํ; “สฏฺฐิวสฺสสหสฺสานี”ติ^๔ วตฺตุกาเมน วุตฺตํ อาทิอกฺขรมิว อปริสมตฺเต จ ปเท วณฺณมกฺขรมิติ คเหตพฺพํ.^๕

วีตตณฺโห อนาทาโน นิรุตฺติปทโกวิโท.

อกฺขรานํ สนฺนิปาตํ ชญฺญา ปุพฺพาปรานิ จาติ^๖

เอตฺถ วุตฺตนเยน วิภตฺติยนฺตํ อตฺถโชตกํ อกฺขรปิณฺฑํ ปทํ นาม, “สีเล ปติฏฺฐายา”ติ^๗ เอตฺถ “สีเล”ติ ปทํ วิย. อตฺถสมฺพนฺโธปเทสปริโยสาโน ปทสมูโห พฺยญฺชนํ นาม, “จตฺตาโรเม ภิกฺขเว สติปฏฺฐานา”ติ^๑อาทิ วิย. พฺยญฺชนวิภาโค วิภาคปฺปกาโร อากาโร นาม, “กตเม จตฺตาโร; อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรตี”ติ^๑อาทีสุ วิย. อาการวิภาวิตสฺส นิพฺพจนํ นิรุตฺติ นาม, “ผุสตีติ ผสฺโส;^๒ เวทยตีติ เวทนา”ติ^๓อาทิ วิย. นิพฺพจนตฺถสฺส วิตฺถาโร นิสฺเสสโต เทโส นิทฺเทโส นาม, “สุขา เวทนา, ทุกฺขา เวทนา, อทุกฺขมสุขา เวทนา.^๔ สุขยตีติ สุขา; ทุกฺขยตีติ ทุกฺขา; เนว ทุกฺขยติ น สุขยตีติ อทุกฺขมสุขา เวทนา”ติ^๕อาทิ วิย; อิมานิ ฉ พฺยญฺชนปทานิ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๘.จตุปทวิภาค

๘-จตุปทวิภาค

——————

นามปท

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ จตุนฺนนฺตุ วิภาชนํ.

วาโจคธปทานนฺตํ สุณาถ สุสมาหิตา.

ตตฺถ นามิกปทํ อาขฺยาตปทํ อุปสคฺคปทํ นิปาตปทนฺติ จตฺตาริ วาโจคธปทานิ นาม โหนฺติ. เอตสฺมิญฺหิ ปทจตุกฺเก ติปิฏเก วุตฺตานิ สพฺพานิ วิมุตฺติรสสาธกานิ^๑ วจนานิ โอภาสนฺติ. เอเตสุ จตูสุ นามิกปทนฺติ เอตฺถ–

เหฏฺฐา การกภาเวน ทสฺสิตานิ กฺริยํ ปติ.

ปทานิ สสมาสานิ ตทฺธิตานิ กิตานิ จ.

รูฬฺหีนามญฺจ ตํ สพฺพํ นามมิจฺเจว ภาสิตํ.

ตโต อาขฺยาติกํ วุตฺตํ ติกาลาทิสมายุตํ.

นามํ อาขฺยาติกญฺเจตํ ทุวิธํ สมุทีริตํ.

เอวํ สนฺเตปิ เอเตสุ นาเม กิญฺจิ วทามหํ.

ตตฺร นามนฺติ อตฺถาภิมุขํ นมตีติ นามํ; อตฺตนิ จ อตฺถํ นาเมตีติ นามํ; ฆฏปฏาทิโก โย โกจิ สทฺโท. โส หิ สยํ ฆฏปฏาทิอตฺถาภิมุขํ นมติ, อตฺเถ สติ ตทภิธานสฺส สมฺภวโต; ตํ ตํ อตฺถํ อตฺตนิ นาเมติ, อสติ อภิธาเน อตฺถาวโพธนสฺเสว อสมฺภวโต; ตญฺจ นามํ ทุวิธํ อนฺวตฺถรูฬฺหีวเสน. ตตฺถ–

เอกนฺเตเนว อนฺวตฺถํ “โลโก พุทฺโธ”ติอาทิกํ.

“เยวาปโน เตลปายี” อิจฺจาเทกนฺตรูฬฺหิกํ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๗.กิตกปฺป

๗-กิตกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ กิพฺพิธานํ หิตกฺกรํ.

โกสลฺลตฺถาย วิญฺญูนํ ปาฬิธมฺเม สุภาสิเต.

๑๑๐๖. กมฺมาทิมฺหิ ธาตุโต โณ.¹

กมฺมาทิมฺหิ ธาตุโต ณปจฺจโย โหติ. 

กมฺมํ กโรตีติ กมฺมกาโร; เอวํ มาลกาโร; กุมฺภกาโร อิจฺจาทิ.

๑๑๐๗. สญฺญายมนฺวาคโม.²

สญฺญายมภิเธยฺยายํ กมฺมาทิมฺหิ ธาตุโต อปจฺจโย โหติ; นามมฺหิ จ นุการาคโม โหติ. อรึ ทเมตีติ อรินฺทโม; เอวํ เวสฺสนฺตโร^๑ อิจฺจาทิ.

๑๑๐๘. ปุเร ททา จ อึ.³

ปุรสทฺเท อาทิมฺหิ ททอิจฺเจตาย ธาตุยา อการปจฺจโย โหติ; ปุรสทฺทสฺส อการสฺส อึ จ โหติ. ปุเร ทานํ ททาตีติ ปุรินฺทโท.^๒

๑๑๐๙. ณฺวุตฺวาวี วา สพฺพาหิ.⁴

สพฺพาหิ ธาตูหิ กมฺมาทิมฺหิ วา อกมฺมาทิมฺหิ วา อการณฺวุตุอาวี อิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ. ตํ กโรตีติ ตกฺกโร; หิตํ กโรตีติ หิตกฺกโร; วิเนติ เตน, ตสฺมึ วาติ วินโย.^๓ นิสฺสาย นํ วสตีติ นิสฺสโย. 

ณฺวุมฺหิ– รถํ กโรตีติ รถการโก.^๔ อนฺนํ ททาตีติ อนฺนทายโก, สตฺเต วิเนตีติ วินายโก.* กโรตีติ การโก. ททาตีติ ทายโก; เนตีติ นายโก. ตุมฺหิ– ตสฺส กตฺตา ตกฺกตฺตา; โภชนสฺส ทาตา โภชนทาตา; กโรตีติ กตฺตา; สรตีติ สริตา. 

อาวิมฺหิ– ภยํ ปสฺสตีติ ภยปสฺสาวี อิจฺเจวมาทิ.

๑๑๑๐. วิสรุชปทาทีหิ โณ.¹

ปวิสตีติ ปเวโส. ชุรตีติ โรโค. อุปฺปชฺชตีติ อุปฺปาโท; ผุสตีติ ผสฺโส.^๑ อุจฺจตีติ โอโก; ภวตีติ ภาโว; อยตีติ อาโย; สมฺมา พุชฺฌตีติ สมฺโพโธ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๖.อาขฺยาตกปฺป

๖-อาขฺยาตกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ สทฺธมฺเม พุทฺธภาสิเต.

โกสลฺลตฺถาย โสตูนํ กปฺปมาขฺยาตสวฺหยํ.

ตตฺถ กฺริยํ อกฺขายตีติ อาขฺยาตํ, กฺริยาปทํ.

๘๖๕. ปุพฺพานิ วิภตฺตีนํ ฉ ปรสฺสปทานิ.¹

วตฺตมานาทีนํ วิภตฺตีนํ ยานิ ยานิ ปุพฺพกานิ ฉ ปทานิ; ตานิ ตานิ ปรสฺสปทานิ นาม. ติ อนฺติ; สิ ถ; มิ ม.

๘๖๖. ปรานิ อตฺตโนปทานิ.²  

เต อนฺเต; เส เวฺห; เอ เมฺห.

๘๖๗. เทฺว เทฺว ปฐมมชฺฌิมุตฺตมปุริสา.³

ติ อนฺติอิติ ปฐมปุริสา. สิ ถอิติ มชฺฌิมปุริสา. มิ มอิติ อุตฺตมปุริสา. ตถา เต อนฺเตอิติ ปฐมปุริสา. เส เวฺหอิติ มชฺฌิมปุริสา. เอ เมฺหอิติ อุตฺตมปุริสา. วตฺตมานวเสเนตํ วุตฺตํ. เสสาสุปิ อยํ นโย เนตพฺโพ.

๘๖๘. เอกาภิธาเน ปโร ปุริโส.⁴

โส จ ปจติ, ตฺวญฺจ ปจสิ, ตุมฺเห ปจถ. อถวา ตฺวญฺจ ปจสิ, โส จ ปจติ, ตุมฺเห ปจถ. โส จ ปจติ, ตฺวญฺจ ปจสิ, อหญฺจ ปจามิ, มยํ ปจาม. อถวา อหญฺจ ปจามิ, ตฺวญฺจ ปจสิ, โส จ ปจติ, มยํ ปจาม. เอวํ เสสาสุ วิภตฺตีสุ ปโร ปุริโส โยเชตพฺโพ. เอกาภิธาเนติ กิมตฺถํ ? “โส ปจติ, ตฺวํ ปจิสฺสสิ, อหํ ปจิ”นฺติ เอตฺถ ภินฺนกาลตฺตา “มยํ ปจิมฺหา”ติ น ภวตีติ ทสฺสนตฺถํ.

๘๖๙. นาเม ปยุชฺชมาเนปิ ตุลฺยาธิกรเณ ปฐโม.¹

โส คจฺฉติ; ปิสทฺเทน อปฺปยุชฺชมาเนปิ ภาสติ วา กโรติ วา.^๑ 

ตุลฺยาธิกรเณติ กึ ? 

เตน หญฺญเส ตฺวํ เทวทตฺเตน.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๕.ตทฺธิตกปฺป

๕-ตทฺธิตกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ; โสตารานํ หิตาวหํ.

ตทฺธิตสวฺหยํ กปฺปํ; ตํ สุณาถ สมาหิตา.

ตทฺธิตนฺติ อปจฺจาทิอตฺเถสุ ปวตฺตานํ ณาทิปจฺจยานํ นามํ. ปริกปฺปาทิวเสน นิปฺผาเทตพฺพสฺส วิธิโนปิ นามํ. เอวญฺหิ สติ ปุริโส จ ปุริโส จ ปุริสาติ จ, ทส จ ทส จ วีสตีติ จ, จตูหิ อธิกา ทส จุทฺทสาติ จ, อฑฺเฒน จตุตฺโถ อฑฺฒุฑฺโฒติ จ อาทีนิ ปจฺจยรหิตปทานิปิ ตทฺธิตปทานีติ คเหตพฺพานิ โหนฺติ, นาญฺญถา. 

เกจิ ปน “ตทฺธิตนฺติ ณาทิปจฺจยสฺเสว นามนฺติ คเหตฺวา ‘ปุริสา’ติ กเตกเสสปทํ ปจฺจยรหิตตฺตา น ตทฺธิตปทํ สุทฺธนามปทํเยวา”ติ วทนฺติ ตํ น คเหตพฺพํ, ปจฺจย-รหิตสฺสาปิ สโต ปริกปฺปวเสนาปิ อตฺถสฺส คเหตพฺพตฺตา. 

ปุริสาติ ปทสฺส หิ พหุปุริสวาจกตฺตํ ญาเปตุํ ปุริโส จ ปุริโส จ ปุริสาติ เอกเสสํ ปริกปฺเปตฺวา เอกเสสญฺจ กตฺวา พหุวจนนฺตตา กตา; เอโส วิธิ “ตทฺธิต”นฺติ วุจฺจติ. อยญฺจ วิธิ อนิยโม. เอวญฺหิ ปริกปฺปํ อกตฺวา “ปูเรนฺตีติ ปุริสา”ติ คหเณ ตํ ปทํ อิสปจฺจยปรตฺตา กิตนฺตํ นาม ภวติ; ตเทว ปทํ “ปุริ เสนฺตีติ ปุริสา”ติ คหเณ อุปปทสมาสํ ภวติ; อิติ อธิปฺปายนฺตเรน “ปุริสา”ติ ปทสฺส พหุปุริสวาจกตฺตํ ญาเปตุํ พุทฺธิยา ปริกปฺเปตฺวา กเตกเสสํ “ปุริสา”ติ ปทํ ตทฺธิตํเยว ภวติ, น สุทฺธนามํ. ตสฺมา ตทฺธิตนฺติ อปจฺจาทิอตฺเถสุ ปวตฺตานํ ณาทิปจฺจยานํ นามํ ปริกปฺปาทิวเสน นิปฺผาเทตพฺพสฺส วิธิโนปิ นามํ; กปฺโป ปน ตทาธารตฺตา “ตทฺธิต”นฺติ ปวุจฺจติ. 

ตตฺรายํ วจนตฺโถ– ปจฺจยายตฺตตฺตา สทฺทตฺถาธิคมสฺส เตสํ อปจฺจาทิอตฺถานํ หิตํ อนุกูลนฺติ ตทฺธิตํ. โคตฺตาทิวาจกสทฺทโต วา ภวิตพฺพตฺตา เตสํ วสิฏฺฐสทฺทาทีนํ สทฺทคณานํ หิตํ อนุกูลนฺติ ตทฺธิตํ; ณาทิปจฺจโย. อถวา อตฺถาธิคมาย ปฏิปนฺนานํ ตทตฺถสาธกตฺตา เตสํ สวนุคฺคหณธารณาภิยุตฺตานํ กุลปุตฺตานํ หิตํ อนุกูลนฺติ ตทฺธิตํ; ณาทิปจฺจโย เจว ตตฺถ ตตฺถ เอกเสสโลปาเทสาทิกตฺตพฺพวิธิ จ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๔.สมาสกปฺป

๔ - สมาสกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ; สมาเสน หิตาวหํ.

สมาสมตฺถสทฺทานํ; สมาสปริทีปนํ.

ตตฺถ ทุวิธํ สมสนํ สทฺทสมสนํ อตฺถสมสนญฺจ. เตสุ สทฺทสมสนํ ลุตฺตสมาเส ลพฺภติ “สมณพฺราหฺมณา”ติอาทีสุ. อตฺถสมสนํ อลุตฺตสมาเส “ทูเรนิทานํ; ควํปติ; อุรสิโลโม; เทวานํปิยติสฺโส”ติอาทีสุ; ตทุภยมฺปิ วา ลุตฺตสมาเส ลพฺภติ “สหาโย เต มหาราช; มหาราชา มรุปฺปิโย”ติ^๑อาทีสุ. เอตฺถ จ มรุปฺปโยติ เทวานํปิยติสฺโส.

๖๗๕. นาโมปสคฺคนิปาตานํ ยุตฺตตฺโถ สมาโส.¹

เตสํ นาโมปสคฺคนิปาตานํ ปยุชฺชมานปทตฺถานํ โย ยุตฺตตฺโถ; โส สมาสสญฺโญ โหติ. กถินสฺส ทุสฺสํ กถินทุสฺสํ^๒ อิจฺจาทิ. นาโมปสคฺคนิปาตานนฺติ กิมตฺถํ ? “เทวทตฺโต ปจตี”ติอาทีสุ อาขฺยาเตน สมาโส น โหตีติ ทสฺสนตฺถํ. ยุตฺตตฺโถติ กิมตฺถํ ? “ภโฏ รญฺโญ; ปุตฺโต เทวทตฺตสฺสา”ติอาทีสุ อญฺญมญฺญานเปกฺเขสุ, “พกสฺส เสตานิ ปตฺตานี”ติ-อาทีสุ อญฺญสาเปกฺเขสุ อยุตฺตตฺถตาย สมาโส น โหตีติ ทสฺสนตฺถํ. สมาสอิจฺจเนน กฺวตฺโถ ? สมาสนฺตคตานมนฺโต กฺวจตฺตํ.

เอตฺถ จาขฺยาตคฺคหณํ กสฺมา น กตํ; นนุ อาขฺยาตสฺมิมฺปิ สมาโส ทิสฺสติ “โย นํ ปาติ รกฺขติ; ตํ โมกฺเขติ อาปายิกาทีหิ ทุกฺเขหิ โมเจตีติ ปาติโมกฺโข”ติ^๓ สนิพฺพจนสฺส ปทสฺส ทสฺสนโตติ ? ตนฺน, ตสฺมิญฺหิ นิพฺพจเน “ปาติโมกฺโข”ติ ปทํ ตทฺธิตวเสน สิชฺฌติ; น สมาสวเสน “เอหิปสฺสิโก”ติ^๔ ปทมิวาติ. นนุ จ โภ “เอหิปสฺสิโก”ติ เอตฺถ “เอหิ ปสฺสาติ อิมํ วิธึ อรหตี”ติ^๕ อตฺเถ ตทฺธิโต ณิกปจฺจโย ทิสฺสติ; “ปาติโมกฺโข”ติ เอตฺถ ปน ตทฺธิโต ปจฺจโย น ทิสฺสตีติ ? ทิสฺสติ เอว; “ปาติโมกฺโข”ติ เอตฺถ สกตฺเถ ณปจฺจโย ภวตีติ. นนุ จ โภ ณปจฺจโย อปจฺจเยว ทิสฺสตีติ ? น อปจฺเจเยว, “เตน รตฺต”มิจฺจาทีสฺวตฺเถสุปิ ทิสฺสนโต. “ณ ราคา ตสฺเสทมญฺญตฺเถสุ จา”ติ หิ ลกฺขณํ วุตฺตนฺติ. เอวํ โหตุ; นนุ จ โภ “อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริย”นฺติ^๑ เอตฺถ อาขฺยาเตน สมาโส ทิสฺสตีติ ? สจฺจํ; กิญฺจาปิ เอตฺถ อาขฺยาตปทํ ทิสฺสติ; ตถาปิ อิติสทฺเทน สมฺพนฺธตฺตา ตํ ปทํ นิปาตปกฺขิตํ หุตฺวา สมาสปทตฺตมุปคจฺฉตีติ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๓.การกกปฺป

๓-การกกปฺป

 ——————

อิโต ปรํ สสมฺพนฺธํ; วิภตฺติปฺปภวํ ฉธา.

การกํ วิภชิตฺวาน; ปวกฺขามิ สุณาถ เม.

๕๔๗. กฺริยานิมิตฺตํ การกํ.

ยํ สาธนสภาวตฺตา มุขฺยวเสน วา อุปจารวเสน วา กฺริยาภินิปฺผตฺติยา นิมิตฺตํ; ตํ วตฺถุ การกํ นาม ภวติ. มุโขฺยปจารวเสน หิ กฺริยํ กโรตีติ การกํ; ตํ ฉพฺพิธํ กตฺตุกมฺมกรณสมฺปทานาปาทาโนกาสวเสน; กฺริยาภิสมฺพนฺธลกฺขณํ การกํ.

๕๔๘. โย กุรุเต โย วา ชายติ; โส กตฺตา.¹

โย อตฺตปฺปธาโน หุตฺวา คมนปจนาทิกํ กฺริยํ กุรุเต โย วา ชายติ; โส การโก กตฺตา นาม ภวติ; วาสทฺโท วิกปฺปนตฺโถ. เตน อญฺโญปิ อตฺโถ โยเชตพฺโพ. กฺริยํ กโรตีติ กตฺตา. โส ติวิโธ สุทฺธกตฺตา เหตุกตฺตา กมฺมกตฺตาติ. 

ตตฺถ โย สยเมว กฺริยํ กโรติ; โส สุทฺธกตฺตา นาม. ตํ ยถา ? ปุริโส มคฺคํ คจฺฉติ; สูโท ภตฺตํ ปจติ; ปุตฺโต ชายติ; พุทฺเธน ชิโต มาโร; อุปคุตฺเตน พทฺโธ มาโร. 

โย อญฺญํ กมฺมนิ โยเชติ; โส เหตุกตฺตา นาม. โส หิ ปรสฺส กฺริยาย การณภาเวน หิโนติ คจฺฉติ ปวตฺตตีติ เหตุ; เหตุ จ โส กตฺตา จาติ อตฺเถน เหตุกตฺตา. ยญฺญทตฺโต เทวทตฺตํ คมยติ. 

โย ปน ปรสฺส กฺริยํ ปฏิจจ กมฺมภูโตปิ สุกรตฺตา สยเมว สิชฺฌนฺโต วิย โหติ; โส กมฺมกตฺตา นาม กมฺมญฺจ ตํ กตฺตา จาติ อตฺเถน. สยเมว กโฏ กริยติ; สยเมว ปจิยติ โอทโนติ; เอวํ ติวิธา ภวนฺติ กตฺตาโร. อปิจ อภิหิตกตฺตา อนภิหิตกตฺตา จาติ อิเม เทฺว, เต จ ตโยติ กตฺตูนํ ปญฺจวิธตฺตมปิ อิจฺฉนฺติ ครู. 

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๒.นามกปฺป

๒-นามกปฺป

——————

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ; นามกปฺปํ หิตาวหํ

โสตูนํ ปาฏวตฺถาย; ปรเม โสคเต มเต.

๑๙๒. วิสทตฺตาทิสหิตํ ลีนตฺถคมกํ นิปฺผนฺนวจนํ ลิงฺคํ.

วิสทภาวาทิสหิตํ ลีนสฺสตฺถสฺส คมกํ นิปฺผนฺนวจนํ ลิงฺคํ นาม ภวติ. 

พุทฺโธ; ภควา อิจฺจาทิ. 

วุตฺตญฺหิ—

รุกฺโขติ วจนํ ลิงฺคํ; ลิงฺคตฺโถ เตน ทีปิโต.

เอวํ ลิงฺคญฺจ ลิงฺคตฺถํ; ญตฺวา โยเชยฺย ปณฺฑิโตติ.

๑๙๓. วิสทํ ปุลฺลิงฺคํ.

วิสทํ วจนํ ปุลฺลิงฺคํ นาม ภวติ. 

ปุริโส; นปุํสโก; อาโป; มาตุคาโม; ราชา อิจฺจาทิ.

๑๙๔. อวิสทมิตฺถิลิงฺคํ.

เทวตา; รตฺติ; วีสติ อิจฺจาทิ.

๑๙๕. เนววิสทํ นาวิสทํ นปุํสกลิงฺคํ.

จิตฺตํ; รูปํ; กลตฺตํ; อกฺขํ อิจฺจาทิ.

๑๙๖. ธาตุปจฺจยวิภตฺติวชฺชิตมตฺถวํ ลิงฺคํ.

ธาตุปจฺจยวิภตฺตีหิ วิวิชฺชิตํ อตฺถวนฺตํ ปฏิจฺฉนฺนมงฺคํ นิปฺผนฺนปทานํ ปฐมํ ฐเปตพฺพรูปํ ลิงฺคํ นาม ภวติ. ปุริส; จิตฺต; มาลา อิจฺจาทิ.

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) ๑.สนฺธิกปฺป

สทฺทนีติปฺปกรณํ

สุตฺตมาลา

——————

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส

๑- สนฺธิกปฺป

อิโต ปรํ อุทฺเทสานุกฺกเมน สลกฺขโณ สนฺธินามาทิเภโท ภวิสฺสติ. เอตฺถ จ ลกฺขณนฺติ สุตฺตํ วุจฺจติ. สุตฺตสฺส หิ อเนกานิ นามานิ “สุตฺตํ ลกฺขณํ วจนํ โยโค อารมฺโภ สตฺถํ วากฺยํ ยตน”นฺติ.

เย สนฺธินามาทิปเภททกฺขา;

หุตฺวา วิสิฏฺเฐ ปิฏกตฺตยสฺมึ.

กุพฺพนฺติ โยคํ ปรมานุภาวา;

วินฺทนฺติ กามํ วิวิธตฺถสารํ.

เย ตปฺปเภทมฺหิ อโกวิทา เต;

โยคํ กโรนฺตาปิ สทา มหนฺตํ.

สมฺมูฬฺหภาเวน ปเทสุ กามํ;

สารํ น วินฺทุํ ปิฏกตฺตยสฺมึ.

ตสฺมา อหํ โสตุหิตตฺถมาโท;

สนฺธิปฺปเภทํว ปกาสยิสฺสํ.

สญฺํญาวิธานาทิวิจิตฺรนีตึ;

ธมฺมานุรูปํ กตสาธุนีตึ.

ตตฺถ ยสฺมา สนฺธิกิจฺจํ นาม โลณธูปนํ วิย สพฺพพฺยญฺชเนสุ สพฺพกมฺมิกอมจฺโจ วิย จ สพฺพราชกิจฺเจสุ สพฺพตฺถ อิจฺฉิตพฺพํ โหติ; ตสฺมา สนฺธินามการกสมาสาทิปฺปเภเทสุ สนฺธิปฺปเภทํว ปฐมํ ปกาสยิสฺสามิ. เอวํ ตํ ปกาเสนฺโต จาหํ ปฐมตรํ วณฺณตฺตมุปคตสฺส สทฺทสฺสุปฺปตฺตึเยว สญฺํญาวิธานาทีหิ สทฺธึ ปกาเสสฺสามิ. อากาสานิลปฺปเภโท เทหนิสฺสิโต จิตฺตชสทฺโทเยว วณฺณตฺตมุปคโต สทฺโท; เอวํภูโต เจส น สกลกาเย อุปฺปชฺชติ. 

สทฺทนีติปฺปกรณํ (สุตฺตมาลา) - สุตฺตสงฺคห

สทฺทนีติปฺปกรณํ

สุตฺตมาลา

๑- สนฺธิกปฺป

๑. อปฺปภุเต'กตาลีส สทฺทา วณฺณา.

๒. อกฺขรา จ เต.1

๓. ตตฺถฏฺฐาโท สรา.2

๔. เอกมตฺตา อาทิตติยปญฺจมา รสฺสา.1

๕. อญฺเญ ทฺวิมตฺตา ทีฆา.2

๖. เสสา อฑฺฒมตฺตา พฺยญฺชนา.3

๗. กาทิมนฺตา วคฺคา.4

๘. อํ อึ อุมิติ ยํ สรโต ปรํ สุยฺยติ. ตํ นิคฺคหีตํ.1

๙. ทีโฆ ครุ.1

๑๐. สํโยคปโร จ.2

๑๑. อสฺสรพฺยญฺชนโต ปุพฺพรสฺโส จ.

๑๒. รสฺโส ลหุ.

๑๓. อสํโยคปโร จ.