๕. โกสัมพิกวัตถุ เรื่องภิกษุเมืองโกสัมพี

๕. โกสมฺพกวตฺถุ (๕)

๖.

ปเร จ น วิชานนฺติ, มยเมตฺถ ยมามเส;

เย จ ตตฺถ วิชานนฺติ, ตโต สมฺมนฺติ เมธคาฯ

ก็ชนเหล่าอื่นไม่รู้สึกว่า พวกเราย่อมยุบยับในท่ามกลางสงฆ์นี้ 

ส่วนชนเหล่าใดในท่ามกลางสงฆ์นั้น 

ย่อมรู้สึก ความหมายมั่นย่อมระงับจากชนเหล่านั้น. (๑:๖)

๔. กาฬยกฺขินีวตฺถุ - ธรรมนี้เป็นของเก่า

๔. กาฬยกฺขินีวตฺถุ(๔)

๕.

น หิ เวเรน เวรานิ, สมฺมนฺตีธ กุทาจนํ;

อเวเรน จ สมฺมนฺติ, เอส ธมฺโม สนนฺตโนฯ

„ในกาลไหนๆ เวรในโลกนี้ย่อมไม่ระงับเพราะเวรเลย, 

แต่ย่อมระงับเพราะความไม่จองเวร, ธรรมนี้เป็นของเก่า“.

๓-๔. เวรไม่ระงับด้วยการผูกเวร

๓. ติสฺสตฺเถรวตฺถุ (๓)

๓.

อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ [1] มํ อหาสิ เม;

เย จ ตํ อุปนยฺหนฺติ, เวรํ เตสํ น สมฺมติฯ

„ก็ชนเหล่าใดเข้าไปผูกเวรไว้ว่า คนโน้นด่าเรา คนโน้นได้ตีเรา คนโน้นได้ชนะเรา คน

โน้นได้ลักสิ่งของๆ เรา ดังนี้ เวรของชนเหล่านั้นย่อมไม่ระงับ“. 

๒. ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า

๒.

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา, มโนเสฏฺฐา มโนมยา;

มนสา เจ ปสนฺเนน, ภาสติ วา กโรติ วา;

ตโต นํ สุขมนฺเวติ, ฉายาว อนปายินี [1]ฯ

ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจประเสริฐที่สุด สำเร็จแล้วแต่ใจ, 

ถ้าบุคคลมีใจผ่องใส กล่าวอยู่ก็ตามทำอยู่ก็ตาม, 

สุขย่อมไปตามบุคคลนั้นเพราะสุจริต ๓ อย่าง, 

เหมือนเงามีปรกติไปตาม ฉะนั้น.

—————

1) [อนุปายินี (ก.)]

๑. ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นประธาน

ธมฺมปทปาฬิ

๑. ยมกวคฺโค

๑.

มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา, มโนเสฏฺฐา มโนมยา;

มนสา เจ ปทุฏฺเฐน, ภาสติ วา กโรติ วา;

ตโต นํ ทุกฺขมนฺเวติ, จกฺกํว วหโต ปทํฯ

„ธรรมทั้งหลายมีใจเป็นหัวหน้า มีใจประเสริฐที่สุด สำเร็จแล้วแต่ใจ, 

ถ้าบุคคลมีใจอันโทษประทุษร้ายแล้ว กล่าวอยู่ก็ตาม ทำอยู่ก็ตาม, 

ทุกข์ย่อมไปตามบุคคลนั้น เพราะทุจริต ๓ อย่างนั้น, 

เหมือนล้อหมุนไปตามรอยเท้าโคผู้ลากเกวียนไปอยู่ ฉะนั้น“.

พระธรรมบท