โลกนีติ-นิคมนคาถา

โลกนีติ-นิคมนคาถา

ปณฺฑิโต สุชโน กณฺโฑ, ทุชฺชโน มิตฺตอิตฺถิ จ;

ราชา ปกิณฺณโก จาติ, สตฺตกณฺฑวิภูสิตํฯ

วิสุทฺธาจารเถเรน, วิสุทฺธารามวาสินา;

สพฺพกุลานมตฺถาย, วิโสธิตํ ปถกฺขเยฯ 

„คัมภีร์โลกนีติ อันประดับอย่างงดงาม

ด้วย ๗ หมวด คือ หมวดบัณฑิต ๑ หมวดคนดี ๑

หมวดคนพาล ๑ หมวดมิตร ๑ หมวดหญิง ๑

หมวดพระราชา ๑ และหมวดเบ็ดเตล็ด ๑

อันพระมหาเถรวิสุทธาจารผู้อยู่ประจำที่วัดวิสุทธาราม 

เมืองมัณฑเล ได้ตรวจชำระและเรียบเรียงไว้ 

เพื่อประโยชน์แก่เหล่ากุลบุตรทั้งปวงแล."

..

๑๖๗. ทรัพย์เท่านั้นวิเศษสุด

๑๖๗. ทรัพย์เท่านั้นวิเศษสุด

นีจํ กุลํ นิปญฺญํ วา, นิรูปํ นิพลํ สมํ;

อิมํ กาลํ ฉุตฺตกาลํ, ธนเมว วิเสสกํฯ

„จะมีสกุลต่ำ หรือไร้ปัญญา

รูปไม่งาม หรือไร้อำนาจ ก็เหมือนกัน

เพราะยุคสมัยมันเสื่อมแล้ว

ทรัพย์เท่านั้น เป็นสิ่งวิเศษสุด.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๗, ธัมมนีติ ๗๗)

..

๑๖๖. จะมีโทษอะไรเล่า?

๑๖๖. จะมีโทษอะไรเล่า?

น วทนฺติ เจวํ ธีรา, วายมึสุ สพฺพกมฺเม;

น เจ สิชฺฌติ ตํ กมฺมํ, อผลํ เอว โก โทโสฯ

„นักปราชญ์ ย่อมไม่กล่าวอย่างนั้นเลย

พวกเขาได้พยายามแล้วในการงานทั้งปวง

หากการงานนั้น ย่อมไม่สำเร็จไซร์ 

เพียงแต่ไร้ผล, แล้วมันจะมีโทษอะไรเล่า?“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๖)

..

๑๖๕. ฤาบุรพกรรมจะเป็นใหญ่

๑๖๕. ฤาบุรพกรรมจะเป็นใหญ่

หีนานํ คจฺฉเต วิตฺตํ, วีรานํ สนฺตกตฺตนํ;

วทนฺติ จ หีนา ชนา, ปุพฺพกมฺมปฺปธานกาฯ

„ทรัพย์ของคนขยันน้อย

กลายเป็นของคนขยันมากกว่า

คนกากชอบกล่าวว่า

อะไรก็สุดแล้วแต่บุญกรรม.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๕)

..

๑๖๔. มนต์รักรอยมลทิน

๑๖๔. มนต์รักรอยมลทิน

อสชฺฌาย มลา มนฺตา, อนุฎฺฐาน มลา ฆรา;

มลํ วณฺณสฺส โกสชฺชํ, ปมาโท รกฺขโต มลํฯ

“มนต์มีการไม่ท่องบ่นเป็นมลทิน, 

เรื่อนมีการไม่หมั่นเป็นมลทิน;

ความเกียจคร้านเป็นมลทินของผิวพรรณ,

ความประมาทเป็นมลทินของผู้รักษา.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๔, กวิทัปปณนีติ ๑๓๖, ขุ. ธ. ๒๕/๒๘ มลวรรค)

..

๑๖๓. ขวัญเมืองประเทืองรัฐ

๑๖๓. ขวัญเมืองประเทืองรัฐ

กสฺสโก วาณิโชมจฺโจ, สมโณ สุตสีลวา;

เตสุ วิปุลชาเตสุ, รฎฺฐมฺปิ วิปุลํ สิยาฯ

„ชาวนา ๑ พ่อค้า ๑ ข้าราชการ ๑,

และสมณะ มีความรู้ มีศีลบริสุทธิ์ ๑,

เมื่อชนทั้ง ๔ เหล่านี้ มีจำนวนมาก,

แม้ประเทศ ย่อมเจริญไพบูลย์ไปด้วย.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๓, ธัมมนีติ ๒๗๒, มหารหนีติ ๑๖๔, กวิทัปปณนีติ ๒๗๐)

..

๑๖๒. คบคนดีเหมือนกินอ้อย

๑๖๒. คบคนดีเหมือนกินอ้อย

ปพฺเพ ปพฺเพ กเมนุจฺฉุ, วิเสสรสวาคฺคโต;

ตถา สุเมตฺติโก สาธุ, วิปรีโตว ทุชฺชโนฯ

„อ้อยย่อมมีรสหวานอร่อย

จากปลายทีละปล้องตามลำดับ ฉันใด

การคบคนที่ดี มีน้ำใจงาม ก็ฉันนั้น

ส่วนการคบคนชั่ว ตรงกันข้ามนั่นเทียว.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๒, ธัมมนีติ-๑๐๖, มหารหนีติ ๑๕๙)

๑๖๑. หญิงเก่งกว่าชาย

๑๖๑. หญิงเก่งกว่าชาย

ทฺวิคุโณ ถีนมาหาโร, พุทฺธิ จาปิ จตุคฺคุโณ;

ฉคฺคุโณ โหติ วายาโม, กาโม ตฺวฎฺฐคุโณ ภเวฯ

„ผู้หญิงกินอาหารมากกว่าชาย ๒ เท่า

ความฉลาดไหวพริบ มากกว่า ๔ เท่า

ความเพียรพยายาม มากว่า ๖ เท่า

ส่วนกามคุณอารมณ์ มากกว่า ๘ เท่า.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๑, ธัมมนีติ ๑๖๗, มหารหนีติ ๒๐๐, กวิทัปปณนีติ ๓๑๑, จาณักยนีติ ๗๘)

..

๑๖๐. เวลาที่ไม่ควรอาย

๑๖๐. เวลาที่ไม่ควรอาย

ธนธญฺญปโยเคสุ, ตถา วิชฺชาคเมสุ จ;

ทูเตสุ อปจาเรสุ, จชฺชา ลชฺชา ตทา ภเวฯ

„ในเวลาค้าขายทำการงาน 

ในเวลาเรียนวิชาหาความรู้

ในเวลาติดต่อเจรจา และ 

ในเวลาที่เสื่อม(หมดบุญ)

เวลานั้น บุคคลควรละความละอายเถิด.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๐, ธัมมนีติ ๒๐๓, มหารหนีติ ๒๔๖, กวิทัปปณนีติ ๑๔๘, จาณักยนีติ ๓๕)

..

๑๕๙. ก้าวอย่างมั่นใจ

 

๑๕๙. ก้าวอย่างมั่นใจ

จรตฺเยเกน ปาเทน, ติฎฺฐตฺเยเกน ปณฺฑิโต;

อนิสมฺม ปรํ ฐานํ, น ปุพฺพมาลยํ ชเหฯ

„คนมีปัญญาย่อมเดินไปด้วยเท้าข้างหนึ่ง

และทรงทรงตนไว้ด้วยเท้าข้างหนึ่ง

หากมิไม่ทันพิจารณาฐานอื่นแล้ว

ย่อมจะไม่ละทิ้งที่เคยอยู่ก่อน.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๙, ธัมมนีติ ๘๖, มหารหนีติ ๗๗, จาณักยนีติ ๓๒)

..

๑๕๘. สถานที่ไม่ควรอยู่

 

๑๕๘. สถานที่ไม่ควรอยู่

ยมฺหิ ปเทเส น มาโน, น เปมํ น จ พนฺธวา;

น จ วิชฺชาคาโห โกจิ, น ตตฺถ วสนํ กเรฯ

„ณ ที่ใดไม่มีความนับถือกัน,

ไม่มีความรักให้กัน ไม่มีญาติพี่น้อง;

และไม่มีการศึกษาวิชาความรู้,

ณ ที่นั้น ผู้มีปัญญา ไม่ควรอยู่อาศัย.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๕๘, ๑๑๔ ธัมมนีติ-๘๒, มหารหนีติ ๖๙, กวิทัปปณนีติ ๑๑๗, จาณักยนีติ ๓๗)

..