๑๖๒. คบคนดีเหมือนกินอ้อย

๑๖๒. คบคนดีเหมือนกินอ้อย

ปพฺเพ ปพฺเพ กเมนุจฺฉุ, วิเสสรสวาคฺคโต;

ตถา สุเมตฺติโก สาธุ, วิปรีโตว ทุชฺชโนฯ

„อ้อยย่อมมีรสหวานอร่อย

จากปลายทีละปล้องตามลำดับ ฉันใด

การคบคนที่ดี มีน้ำใจงาม ก็ฉันนั้น

ส่วนการคบคนชั่ว ตรงกันข้ามนั่นเทียว.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๒, ธัมมนีติ-๑๐๖, มหารหนีติ ๑๕๙)

อธิบายความว่า:

“ การสมาคมกับคนดี มีน้ำใจงาม ยิ่งคบก็ยิ่งดีมีความสุข, 

เหมือนการกินอ้อยตั้งแต่ปลายไปหาโคน ย่อมมีรสหวานฉ่ำชื่นใจไปตามลำดับ,

ตรงข้ามกับการสมาคมกับคนชั่ว ยิ่งคบก็ยิ่งมีความทุกข์ เหมือนการกินอ้อย

จากโคนไปหาปลาย ย่อมมีรสจืดจางไปตามลำดับ.“

..

ศัพท์น่ารู้ :

ปพฺเพ ปพฺเพ (ข้อ, ปล้อง, ทีละปล้องๆ) ปพฺพ+สฺมึ 

กเมนุจฺฉุ ตัดบทเป็น กเมน+อุจฺฉุ (ตามลำดับ+อ้อย)

วิเสสรสวาคฺคโต ตัดบทเป็น วิเสสรสวา+อคฺคโต (มีรสอันอร่อย+จากปลาย), วิเสส (วิเศษ, ล้ำเลิศ)+รสวนฺตุ (มีรส) > วิเสสรสวนฺตุ+สิ = วิเสสรสวา (มีรสวิเศษ, มีรสอร่อย, รสหวานฉ่ำ). อคฺค+โต = อคฺคโต (แต่ปลาย, แต่ยอด)

ตถา (เหมือนกัน, เหมือนอย่างนั้น) นิบาตบอกอุปมา

สุเมตฺติโก (มิตรดี, ผู้มีไมตรีที่งาม) สุเมตฺติก+สิ

สาธุ (ดี, คนดี) สาธุ+สิ

วิปริตฺโตว ตัดบทเป็น วิปริตฺโต+เอว (ตรงข้างกัน+นั่นเทียว)

ทุชฺชโน (ทุรชน, คนชั่ว) ทุ+ชน > ทุชฺชน+สิ

..