ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๖. พราหมณวรรค

๒๖. พฺราหฺมณวคฺโค

คาถาธรรมบท พราหมณวรรคที่ ๒๖

๑.ปสาทพหุลพฺราหฺมณวตฺถุ.(๒๖๖)

๓๘๓.

ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม, กาเม ปนูท พฺราหฺมณ;


สงฺขารานํ ขยํ ญตฺวา, อกตญฺญูสิ พฺราหฺมณฯ

ดูกรพราหมณ์ ท่านจงพยายามตัดกระแสตัณหาเสีย จงบรรเทากามทั้งหลายเสีย 

ดูกรพราหมณ์ ท่านรู้ความสิ้นไปแห่งสังขารทั้งหลายแล้ว จะเป็นผู้รู้นิพพานอันปัจจัยอะไรๆ ปรุงแต่งไม่ได้. (๒๖:๑)

๒.สมฺพหุลภิกฺขุวตฺถุ.(๒๖๗)

๓๘๔.

ยทา ทฺวเยสุ ธมฺเมสุ, ปารคู โหติ พฺราหฺมโณ;


อถสฺส สพฺเพ สํโยคา, อตฺถํ คจฺฉนฺติ ชานโตฯ

เมื่อใด พราหมณ์เป็นผู้ถึงฝั่งในธรรมทั้ง ๒ ประการ เมื่อนั้น กิเลสเป็นเครื่องประกอบทั้งปวงของพราหมณ์นั้นผู้รู้แจ้ง ย่อมถึงความสาบสูญไป. (๒๖:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๕. ภิกขุวรรค

๒๕. ภิกฺขุวคฺโค

คาถาธรรมบท ภิกขุวรรคที่ ๒๕

๑.ปญฺจภิกฺขุวตฺถุ.(๒๕๔)

๓๖๐.

จกฺขุนา สํวโร สาธุ, สาธุ โสเตน สํวโร;


ฆาเนน สํวโร สาธุ, สาธุ ชิวฺหาย สํวโรฯ

ความสำรวมด้วยจักษุเป็นความดี ความสำรวมด้วยหูเป็นความดี ความสำรวมด้วยจมูกเป็นความดี ความสำรวมด้วยลิ้นเป็นความดี. (๒๕:๑)

๓๖๑.

กาเยน สํวโร สาธุ, สาธุ วาจาย สํวโร;


มนสา สํวโร สาธุ, สาธุ สพฺพตฺถ สํวโร;


สพฺพตฺถ สํวุโต ภิกฺขุ, สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจติฯ

ความสำรวมด้วยกายเป็นความดี ความสำรวมด้วยวาจาเป็นความดี ความสำรวมด้วยใจเป็นความดีความสำรวมในทวารทั้งปวงเป็นความดี ภิกษุผู้สำรวมแล้ว

ในทวารทั้งปวง ย่อมพ้นจากทุกข์ทั้งปวงได้. (๒๕:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๔. ตัณหาวรรค

๒๔. ตณฺหาวคฺโค

คาถาธรรมบท ตัณหาวรรคที่ ๒๔

๑.กปิลมจฺฉวตฺถุ.(๒๔๒)

๓๓๔.

มนุชสฺส ปมตฺตจาริโน, ตณฺหา วฑฺฒติ มาลุวา วิย;


โส ปลวตี หุราหุรํ, ผลมิจฺฉํว วนสฺมึ วานโรฯ

ตัณหาย่อมเจริญแก่มนุษย์ผู้ประพฤติประมาท ดุจเคลือเถาย่านทราย ฉะนั้น บุคคลนั้นย่อมเร่ร่อนไปสู่ภพน้อยใหญ่ ดังวานรปรารถนาผลไม้เร่ร่อนไปในป่า ฉะนั้น. (๒๔:๑)

๓๓๕.

ยํ เอสา สหตี ชมฺมี, ตณฺหา โลเก วิสตฺติกา;


โสกา ตสฺส ปวฑฺฒนฺติ, อภิวฑฺฒํว พีรณํฯ

ตัณหานี้ลามกซ่านไปในอารมณ์ต่างๆ ในโลก ย่อมครอบงำบุคคลใด ความโศกทั้งหลายย่อมเจริญแก่บุคคลนั้น ดุจหญ้าคมบางอันฝนตกเชยแล้วงอกงามอยู่ในป่า ฉะนั้น. (๒๔:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๓. นาควรรค

๒๓. นาควคฺโค

คาถาธรรมบท นาควรรคที่ ๒๓

๑.อตฺตโนวตฺถุ.(๒๓๔)

๓๒๐.

อหํ นาโคว สงฺคาเม, จาปโต ปติตํ สรํ;


อติวากฺยํ ติติกฺขิสฺสํ, ทุสฺสีโล หิ พหุชฺชโนฯ

เราจักอดกลั้นซึ่งคำล่วงเกิน ดุจช้างอดทนซึ่งลูกศรที่ออกมาจากแล่งในสงคราม ฉะนั้น เพราะคนทุศีลมีมาก. (๒๓:๑)

๓๒๑.

ทนฺตํ นยนฺติ สมิตึ, ทนฺตํ ราชาภิรูหติ;


ทนฺโต เสฏฺโฐ มนุสฺเสสุ, โยติวากฺยํ ติติกฺขติฯ

ชนทั้งหลายย่อมนำสัตว์พาหนะที่ฝึกหัดแล้วไปสู่ที่ชุมนุม พระราชาย่อมทรงพาหนะที่ได้ฝึกหัดแล้ว ในหมู่มนุษย์คนที่ได้ฝึกแล้ว อดทนซึ่งคำล่วงเกินได้ เป็นผู้ประเสริฐสุด. (๒๓:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๒. นิรยวรรค

๒๒. นิรยวคฺโค

คาถาธรรมบท นิรยวรรคที่ ๒๒

๑.สุนฺทรีปริพฺพาชิกาวตฺถุ.(๒๒๕)

๓๐๖.

อภูตวาที นิรยํ อุเปติ, โย วาปิ กตฺวา น กโรมีติ จาห;


อุโภปิ เต เปจฺจ สมา ภวนฺติ, นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถฯ

บุคคลผู้กล่าวคำไม่จริงย่อมเข้าถึงนรก หรือแม้ผู้ใดทำบาปกรรมแล้ว กล่าวว่ามิได้ทำ ผู้นั้นย่อมเข้าถึงนรกเช่นเดียวกัน แม้คนทั้งสองนั้นเป็นมนุษย์ผู้มีกรรมเลวทราม ละไปแล้ว ย่อมเป็นผู้เสมอกันในโลกหน้า. (๒๒:๑)

๒.ทุกฺขปีฬิตสตฺตวตฺถุ.(๒๒๖)

๓๐๗.

กาสาวกณฺฐา พหโว, ปาปธมฺมา อสญฺญตา;


ปาปา ปาเปหิ กมฺเมหิ, นิรยนฺเต อุปปชฺชเรฯ

คนเป็นอันมากผู้อันผ้ากาสาวะพันคอแล้ว มีธรรมอันลามก ไม่สำรวม เป็นคนชั่วช้า ย่อมเข้าถึงนรกเพราะกรรมอันลามกทั้งหลาย. (๒๒:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๑. ปกิณณกวรรค

๒๑. ปกิณฺณกวคฺโค

คาถาธรรมบท ปกิณณกวรรคที่ ๒๑

๑.อตฺตโนปุพฺพกมฺมวตฺถุ.(๒๑๖)

๒๙๐.

มตฺตา สุขปริจฺจาคา, ปสฺเส เจ วิปุลํ สุขํ;


จเช มตฺตาสุขํ ธีโร, สมฺปสฺสํ วิปุลํ สุขํฯ

ถ้าว่าปราชญ์พึงเห็นความสุขอันไพบูลย์ เพราะสละความสุขพอประมาณไซร้ 
เมื่อปราชญ์เห็นความสุขอันไพบูลย์ พึงสละความสุขพอประมาณเสีย. (๒๑:๑)

๒.กุกฺกุฏณฺฑขาทิกาวตฺถุ.(๒๑๗)

๒๙๑.

ปรทุกฺขูปธาเนน, อตฺตโน สุขมิจฺฉติ;


เวรสํสคฺคสํสฏฺโฐ, เวรา โส น ปริมุจฺจติฯ

ผู้ใดปรารถนาความสุขเพื่อตนด้วยการเข้าไปตั้งความทุกข์ไว้ในผู้อื่น

ผู้นั้นระคนแล้วด้วยความเกี่ยวข้องด้วยเวร ย่อมไม่พ้นไปจากเวร. (๒๑:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๒๐. มรรควรรค

๒๐. มคฺควคฺโค

คาถาธรรมบท มรรควรรคที่ ๒๐

๑.ปญฺจสตภิกฺขุวตฺถุ.(๒๐๔)

๒๗๓.

มคฺคานฏฺฐงฺคิโก เสฏฺโฐ, สจฺจานํ จตุโร ปทา;


วิราโค เสฏฺโฐ ธมฺมานํ, ทิปทานญฺจ จกฺขุมาฯ

ทางมีองค์แปด ประเสริฐกว่าทางทั้งหลาย ธรรมอันพระอริยะเจ้าพึงถึง ๔ ประการ
ประเสริฐกว่าสัจจะทั้งหลายวิราคธรรมประเสริฐกว่าธรรมทั้งหลาย พระตถาคตผู้มีจักษุ

ประเสริฐกว่าสัตว์สองเท้าและอรูปธรรมทั้งหลาย. (๒๐:๑)

๒๗๔.

เอเสว มคฺโค นตฺถญฺโญ, ทสฺสนสฺส วิสุทฺธิยา;


เอตญฺหิ ตุมฺเห ปฏิปชฺชถ, มารเสนปฺปโมหนํฯ

ทางนี้เท่านั้นเพื่อความหมดจดแห่งทัศนะ ทางอื่นไม่มี เพราะเหตุนั้นท่านทั้งหลาย
จงดำเนินไปตามทางนี้แหละ เพราะทางนี้เป็นที่ยังมารและเสนามารให้หลง. (๒๐:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๙. ธัมมัฏฐวรรค

๑๙. ธมฺมฏฺฐวคฺโค

คาถาธรรมบท ธัมมัฏฐวรรคที่ ๑๙

๑.วินิจฺฉยมหามตฺตวตฺถุ.(๑๙๔)

๒๕๖.

น เตน โหติ ธมฺมฏฺโฐ, เยนตฺถํ สหสา นเย;


โย จ อตฺถํ อนตฺถญฺจ, อุโภ นิจฺเฉยฺย ปณฺฑิโตฯ

บุคคลไม่ชื่อว่าตั้งอยู่ในธรรม ด้วยเหตุที่วินิจฉัยอรรถคดีโดยผลุนผลัน

ส่วนผู้ใดเป็นบัณฑิตวินิจฉัยอรรถคดี และความอันไม่เป็นอรรถคดีทั้งสอง. (๑๙:๑)

๒๕๗.

อสาหเสน ธมฺเมน, สเมน นยตี ปเร;


ธมฺมสฺส คุตฺโต เมธาวี, ธมฺมฏฺโฐติ ปวุจฺจติฯ

วินิจฉัยบุคคลเหล่าอื่นโดยความไม่ผลุนผลัน โดยธรรมสม่ำเสมอ

ผู้นั้นชื่อว่าคุ้มครองกฎหมายเป็นนักปราชญ์ เรากล่าวว่า ตั้งอยู่ในธรรม. (๑๙:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๘. มลวรรค

๑๘. มลวคฺโค

คาถาธรรมบท มลวรรคที่ ๑๘

๑.โคฆาตกปุตฺตวตฺถุ.(๑๘๒)

๒๓๕.

ปณฺฑุปลาโสวทานิสิ; ยมปุริสาปิ จ เต อุปฏฺฐิตา;


อุยฺโยคมุเข จ ติฏฺฐสิ; ปาเถยฺยมฺปิ จ เต น วิชฺชติฯ

บัดนี้ท่านเป็นดุจใบไม้เหลือง

อนึ่งแม้บุรุษของพระยายมก็ปรากฏแก่ท่านแล้ว

ท่านตั้งอยู่ในปากแห่งความเสื่อม

อนึ่งเสบียงเดินทางของท่านก็ยังไม่มี. (๑๘:๑)

๒๓๖.

โส กโรหิ ทีปมตฺตโน; ขิปฺปํ วายม ปณฺฑิโต ภว;


นิทฺธนฺตมโล อนงฺคโณ; ทิพฺพํ อริยภูมึ อุเปหิสิฯ

ท่านจงทำที่พึงแก่ตน จงรีบพยายาม จงเป็นบัณฑิต

ท่านเป็นผู้มีมลทินอันขจัดแล้ว ไม่มีกิเลสเครื่องยียวน

จักถึงอริยภูมิอันเป็นทิพย์. (๑๘:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๗. โกธวรรค

๑๗. โกธวคฺโค

คาถาธรรมบท โกธวรรคที่ ๑๗

๑.โรหิณีขตฺติยกญฺญาวตฺถุ.(๑๗๔)

๒๒๑.

โกธํ ชเห วิปฺปชเหยฺย มานํ; สญฺโญชนํ สพฺพมติกฺกเมยฺย;


ตนฺนามรูปสฺมึ อสชฺชมานํ; อกิญฺจนํ นานุปตนฺติ ทุกฺขาฯ

บุคคลพึงละความโกรธเสีย พึงละมานะเสีย

พึงก้าวล่วงสังโยชน์เสียทั้งหมด

ทุกข์ทั้งหลายย่อมไม่ตกตามบุคคลนั้น

ผู้ไม่ข้องอยู่ในนามรูป ไม่มีกิเลสเครื่องกังวล. (๑๗:๑)

๒.อญฺญตรภิกฺขุวตฺถุ.(๑๗๕)

๒๒๒.

โย เว อุปฺปติตํ โกธํ, รถํ ภนฺตํว วารเย;


ตมหํ สารถึ พฺรูมิ, รสฺมิคฺคาโห อิตโร ชโนฯ

บุคคลใดแล พึงห้ามความโกรธที่เกิดขึ้นแล้วไว้ได้

ดุจบุคคลห้ามรถซึ่งกำลังแล่นไปได้ ฉะนั้น

เรากล่าวบุคคลนั้นว่าเป็นสารถี คนนอกนี้เป็นคนถือเชือก. (๑๗:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๖. ปิยวรรค

๑๖. ปิยวคฺโค

คาถาธรรมบทปิยวรรคที่ ๑๖

๑.ตโยปพฺพชิตวตฺถุ.(๑๖๕)

๒๐๙.

อโยเค ยุญฺชมตฺตานํ, โยคสฺมิญฺจ อโยชยํ;


อตฺถํ หิตฺวา ปิยคฺคาหี, ปิเหตตฺตานุโยคินํฯ

บุคคลประกอบตนในกิจที่ไม่ควรประกอบ และไม่ประกอบ

ตนในกิจที่ควรประกอบ ละประโยชน์เสีย มักถือเอาสัตว์

หรือสังขารว่าเป็นที่รัก ย่อมทะเยอทะยานต่อบุคคลผู้ประกอบตามตน. (๑๖:๑)

๒๑๐.

มา ปิเยหิ สมาคญฺฉิ, อปฺปิเยหิ กุทาจนํ;


ปิยานํ อทสฺสนํ ทุกฺขํ, อปฺปิยานญฺจ ทสฺสนํฯ

บุคคลอย่าสมาคมแล้วด้วยสัตว์หรือสังขารอันเป็นที่

รัก หรือด้วยสัตว์หรือสังขารอันไม่เป็นที่รัก ในกาลไหนๆ

เพราะการไม่เห็นสัตว์หรือสังขารอันเป็นที่รัก และการเห็น

สัตว์หรือสังขารอันไม่เป็นที่รัก เป็นทุกข์. (๑๖:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๕. สุขวรรค

๑๕. สุขวคฺโค

คาถาธรรมบท สุขวรรคที่ ๑๕

๑.ญาตกานํกลหวูปสมนวตฺถุ.(๑๕๗)

๑๙๗.

สุสุขํ วต ชีวาม, เวริเนสุ อเวริโน;


เวริเนสุ มนุสฺเสสุ, วิหราม อเวริโนฯ

เมื่อพวกมนุษย์มีเวรกันอยู่ เราเป็นผู้ไม่มีเวร

ในพวกมนุษย์ผู้มีเวรกัน เราเป็นผู้ไม่มีเวรอยู่

เป็นอยู่สบายดีหนอ. (๑๕:๑)

๑๙๘.

สุสุขํ วต ชีวาม, อาตุเรสุ อนาตุรา;


อาตุเรสุ มนุสฺเสสุ, วิหราม อนาตุราฯ

เมื่อพวกมนุษย์มีความเร่าร้อนกันอยู่ เราเป็นผู้ไม่เร่าร้อน

ในพวกมนุษย์ผู้มีเร่าร้อน เราเป็นผู้ไม่มีความเร่าร้อนอยู่

เป็นอยู่สบายดีหนอ. (๑๕:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๔. พุทธวรรค

๑๔. พุทฺธวคฺโค

คาถาธรรมบท พุทธวรรคที่ ๑๔

๑.มารธีตาวตฺถุ.(๑๔๘)

๑๗๙.

ยสฺส ชิตํ นาวชียติ, ชิตมสฺส โน ยาติ โกจิ โลเก;


ตํ พุทฺธํ อนนฺตโคจรํ, อปทํ เกน ปเทน เนสฺสถฯ

กิเลสชาติอันพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์ใดทรงชนะแล้ว

อันพระองค์ย่อมไม่กลับแพ้ กิเลสชาติหน่อยหนึ่งในโลกย่อมไม่ไปหา

กิเลสชาติที่พระองค์ทรงชนะแล้ว ท่านทั้งหลายจักนำพุทธเจ้าพระองค์นั้น

ผู้มีอารมณ์หาที่สุดมิได้ ผู้ไม่มีร่องรอย ไปด้วยร่องรอยอะไร. (๑๔:๑)

๑๘๐.

ยสฺส ชาลินี วิสตฺติกา, ตณฺหา นตฺถิ กุหิญฺจิ เนตเว;


ตํ พุทฺธํ อนนฺตโคจรํ, อปทํ เกน ปเทน เนสฺสถฯ

ตัณหามีข่ายส่ายไปในอารมณ์ต่างๆ

ไม่มีแก่พระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์ใด

เพื่อจะนำไปในภพไหนๆ ท่านทั้งหลายจัก

นำพระสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้นผู้ตรัสรู้แล้ว

มีอารมณ์หาที่สุดมิได้ ผู้ไม่มีร่องรอย ไปด้วยร่องรอยอะไร. (๑๔:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๓. โลกวรรค

๑๓. โลกวคฺโค

คาถาธรรมบท โลกวรรคที่ ๑๓

๑.ทหรภิกฺขุวตฺถุ.(๑๓๗)

๑๖๗.

หีนํ ธมฺมํ น เสเวยฺย, ปมาเทน น สํวเส;


มิจฺฉาทิฏฺฐึ น เสเวยฺย, น สิยา โลกวฑฺฒโนฯ

บุคคลไม่พึงเสพธรรมอันเลว ไม่พึงอยู่ร่วมกับความ

ประมาท ไม่พึงเสพมิจฉาทิฐิ ไม่พึงเป็นคนรกโลก. (๑๓:๑)

๒.สุทฺโธทนวตฺถุ.(๑๓๘)

๑๖๘.

อุตฺติฏฺเฐ นปฺปมชฺเชยฺย, ธมฺมํ สุจริตํ จเร;


ธมฺมจารี สุขํ เสติ, อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จฯ

ภิกษุไม่พึงประมาทในบิณฑะที่ลุกพึงขึ้นยืนรับ

พึงประพฤติธรรมให้สุจริต ผู้ประพฤติธรรมย่อม

อยู่เป็นสุขทั้งในโลกนี้และในโลกหน้า. (๑๓:๒)

ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๒. อัตตวรรค

๑๒. อตฺตวคฺโค

คาถาธรรมบท อัตตวรรคที่ ๑๒

๑.โพธิราชกุมารวตฺถุ.(๑๒๗)

๑๕๗.

อตฺตานญฺเจ ปิยํ ชญฺญา, รกฺเขยฺย นํ สุรกฺขิตํ;


ติณฺณํ อญฺญตรํ ยามํ, ปฏิชคฺเคยฺย ปณฺฑิโตฯ

หากว่าบุคคลพึงรู้ว่าตนเป็นที่รักไซร้

พึงรักษาตนนั้นไว้ ให้เป็นอัตภาพอันตนรักษาดีแล้ว

บัณฑิตพึงประคับประคองตนไว้ ตลอดยามทั้งสาม ยามใดยามหนึ่ง (๑๒:๑)

๒.อุปนนฺทสกฺยปุตฺตวตฺถุ.(๑๒๘)

๑๕๘.

อตฺตานเมว ปฐมํ, ปฏิรูเป นิเวสเย;


อถญฺญมนุสาเสยฺย, น กิลิสฺเสยฺย ปณฺฑิโตฯ

บุคคลพึงยังตนนั้นแลให้ตั้งอยู่ในคุณอันสมควรเสียก่อน

พึงพร่ำสอนผู้อื่นในภายหลัง บัณฑิตไม่พึงเศร้าหมอง. (๑๒:๒)