ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๖. ปิยวรรค

๑๖. ปิยวคฺโค

คาถาธรรมบทปิยวรรคที่ ๑๖

๑.ตโยปพฺพชิตวตฺถุ.(๑๖๕)

๒๐๙.

อโยเค ยุญฺชมตฺตานํ, โยคสฺมิญฺจ อโยชยํ;


อตฺถํ หิตฺวา ปิยคฺคาหี, ปิเหตตฺตานุโยคินํฯ

บุคคลประกอบตนในกิจที่ไม่ควรประกอบ และไม่ประกอบ

ตนในกิจที่ควรประกอบ ละประโยชน์เสีย มักถือเอาสัตว์

หรือสังขารว่าเป็นที่รัก ย่อมทะเยอทะยานต่อบุคคลผู้ประกอบตามตน. (๑๖:๑)

๒๑๐.

มา ปิเยหิ สมาคญฺฉิ, อปฺปิเยหิ กุทาจนํ;


ปิยานํ อทสฺสนํ ทุกฺขํ, อปฺปิยานญฺจ ทสฺสนํฯ

บุคคลอย่าสมาคมแล้วด้วยสัตว์หรือสังขารอันเป็นที่

รัก หรือด้วยสัตว์หรือสังขารอันไม่เป็นที่รัก ในกาลไหนๆ

เพราะการไม่เห็นสัตว์หรือสังขารอันเป็นที่รัก และการเห็น

สัตว์หรือสังขารอันไม่เป็นที่รัก เป็นทุกข์. (๑๖:๒)

๒๑๑.

ตสฺมา ปิยํ น กยิราถ, ปิยาปาโย หิ ปาปโก;


คนฺถา เตสํ น วิชฺชนฺติ, เยสํ นตฺถิ ปิยาปฺปิยํฯ

เพราะเหตุนั้น บุคคลไม่พึงทำสัตว์หรือสังขารให้เป็นที่รัก

เพราะการพลัดพรากจากสัตว์และสังขารอันเป็นที่รัก ลามก

กิเลสเครื่องร้อยรัดทั้งหลาย ย่อมไม่มีแก่บุคคลที่ไม่มีสัตว์

และสังขารอันเป็นที่รักและไม่เป็นที่รัก. (๑๖:๓)

๒.อญฺญตรกุฏุมฺพิกวตฺถุ.(๑๖๖)

๒๑๒.

ปิยโต ชายตี โสโก, ปิยโต ชายตี ภยํ;


ปิยโต วิปฺปมุตฺตสฺส, นตฺถิ โสโก กุโต ภยํฯ

ความโศกย่อมเกิดแต่ของที่รัก ภัยย่อมเกิดแต่ของที่รัก

ความโศกย่อมไม่มีแก่บุคคลผู้พ้นวิเศษแล้ว จากของที่รัก

ภัยจักมีแต่ที่ไหน. (๑๖:๔)

๓.วิสาขาอุปาสิกาวตฺถุ.(๑๖๗)

๒๑๓.

เปมโต ชายตี โสโก, เปมโต ชายตี ภยํ;


เปมโต วิปฺปมุตฺตสฺส, นตฺถิ โสโก กุโต ภยํฯ

ความโศกย่อมเกิดแต่ความรัก ภัยย่อมเกิดแต่ความรัก

ความโศกย่อมไม่มีแก่ผู้พ้นวิเศษแล้ว จากความรัก

ภัยจักมีแต่ที่ไหน. (๑๖:๕)

๔.ลิจฺฉวิวตฺถุ.(๑๖๘)

๒๑๔.

รติยา ชายตี โสโก, รติยา ชายตี ภยํ;


รติยา วิปฺปมุตฺตสฺส, นตฺถิ โสโก กุโต ภยํฯ

ความโศกย่อมเกิดแต่ความยินดี ภัยย่อมเกิดแต่ความยินดี

ความโศกย่อมไม่มีแก่บุคคลผู้พ้นวิเศษแล้วจากความยินดี

ภัยจักมีแต่ที่ไหน. (๑๖:๖)

๕.อนิตฺถิคนฺธกุมารวตฺถุ.(๑๖๙)

๒๑๕.

กามโต ชายตี โสโก, กามโต ชายตี ภยํ;


กามโต วิปฺปมุตฺตสฺส, นตฺถิ โสโก กุโต ภยํฯ

ความโศกย่อมเกิดแต่กาม ภัยย่อมเกิดแต่กาม

ความโศกย่อมไม่มีแก่บุคคลผู้พ้นวิเศษแล้วจากกาม

ภัยจักมีแต่ที่ไหน. (๑๖:๗)

๖.อญฺญตรพฺราหฺมณวตฺถุ.(๑๗๐)

๒๑๖.

ตณฺหาย ชายตี โสโก, ตณฺหาย ชายตี ภยํ;


ตณฺหาย วิปฺปมุตฺตสฺส, นตฺถิ โสโก กุโต ภยํฯ

ความโศกย่อมเกิดแต่ตัณหา ภัยย่อมเกิดแต่ตัณหา

ความโศกย่อมไม่มีแก่บุคคลผู้พ้นวิเศษแล้วจากตัณหา

ภัยจักมีแต่ที่ไหน. (๑๖:๘)

๗.ปญฺจสตทารกวตฺถุ.(๑๗๑)

๒๑๗.

สีลทสฺสนสมฺปนฺนํ, ธมฺมฏฺฐํ สจฺจเวทินํ;


อตฺตโน กมฺมกุพฺพานํ, ตญฺชโน กุรุเต ปิยํฯ

ชนย่อมกระทำบุคคลผู้สมบูรณ์ด้วยศีลและทัศนะ

ผู้ตั้งอยู่ในธรรม มีปกติกล่าวคำสัจ ผู้ทำการงานของตน

ให้เป็นที่รัก. (๑๖:๙)

๘.อนาคามิตฺเถรวตฺถุ.(๑๗๒)

๒๑๘.

ฉนฺทชาโต อนกฺขาเต, มนสา จ ผุโฏ สิยา;


กาเมสุ จ อปฏิพทฺธจิตฺโต, อุทฺธํโสโตติ วุจฺจติฯ

ภิกษุพึงเป็นผู้มีความพอใจในนิพพาน

เป็นผู้อันใจถูกต้อง และเป็นผู้มีจิตไม่เกี่ยวเกาะแล้วในกาม

ภิกษุนั้น เรากล่าวว่า ผู้มีกระแสในเบื้องบน. (๑๖:๑๐)

๙.นนฺทิยวตฺถุ.(๑๗๓)

๒๑๙.

จิรปฺปวาสึ ปุริสํ, ทูรโต โสตฺถิมาคตํ;


ญาตี มิตฺตา สุหชฺชา จ, อภินนฺทนฺติ อาคตํฯ

ญาติมิตร และเพื่อนผู้มีใจดี ย่อมชื่นชมต่อบุรุษผู้จากไป

สิ้นกาลนาน กลับมาแล้วโดยสวัสดี แต่ที่ไกล ว่ามาแล้ว. (๑๖:๑๑)

๒๒๐.

ตเถว กตปุญฺญมฺปิ, อสฺมา โลกา ปรํ คตํ;


ปุญฺญานิ ปฏิคณฺหนฺติ, ปิยํ ญาตีว อาคตํฯ


ปิยวคฺโค โสฬสโม นิฏฺฐิโตฯ

บุญทั้งหลาย ย่อมต้อนรับแม้บุคคลผู้ทำบุญไว้ ซึ่งจากโลกนี้ไป

สู่โลกอื่น ดุจญาติต้อนรับญาติที่รักผู้มาแล้ว ฉะนั้น. (๑๖:๑๒)

จบปิยวรรคที่๑๖