ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๗. โกธวรรค

๑๗. โกธวคฺโค

คาถาธรรมบท โกธวรรคที่ ๑๗

๑.โรหิณีขตฺติยกญฺญาวตฺถุ.(๑๗๔)

๒๒๑.

โกธํ ชเห วิปฺปชเหยฺย มานํ; สญฺโญชนํ สพฺพมติกฺกเมยฺย;


ตนฺนามรูปสฺมึ อสชฺชมานํ; อกิญฺจนํ นานุปตนฺติ ทุกฺขาฯ

บุคคลพึงละความโกรธเสีย พึงละมานะเสีย

พึงก้าวล่วงสังโยชน์เสียทั้งหมด

ทุกข์ทั้งหลายย่อมไม่ตกตามบุคคลนั้น

ผู้ไม่ข้องอยู่ในนามรูป ไม่มีกิเลสเครื่องกังวล. (๑๗:๑)

๒.อญฺญตรภิกฺขุวตฺถุ.(๑๗๕)

๒๒๒.

โย เว อุปฺปติตํ โกธํ, รถํ ภนฺตํว วารเย;


ตมหํ สารถึ พฺรูมิ, รสฺมิคฺคาโห อิตโร ชโนฯ

บุคคลใดแล พึงห้ามความโกรธที่เกิดขึ้นแล้วไว้ได้

ดุจบุคคลห้ามรถซึ่งกำลังแล่นไปได้ ฉะนั้น

เรากล่าวบุคคลนั้นว่าเป็นสารถี คนนอกนี้เป็นคนถือเชือก. (๑๗:๒)

๓.อุตฺตราอุปาสิกาวตฺถุ.(๑๗๖)

๒๒๓.

อกฺโกเธน ชิเน โกธํ, อสาธุํ สาธุนา ชิเน;


ชิเน กทริยํ ทาเนน, สจฺเจนาลิกวาทินํฯ

พึงชนะความโกรธด้วยความไม่โกรธ

พึงชนะความไม่ดีด้วยความดี

พึงชนะความตระหนี่ด้วยการให้

พึงชนะคนมักกล่าวคำเหลาะแหละด้วยคำสัตย์. (๑๗:๓)

๔.โมคฺคลฺลานตฺเถรปญฺหวตฺถุ.(๑๗๗)

๒๒๔.

สจฺจํ ภเณ น กุชฺเฌยฺย, ทชฺชา อปฺปมฺปิ ยาจิโต;


เอเตหิ ตีหิ ฐาเนหิ, คจฺเฉ เทวาน สนฺติเกฯ

พึงกล่าวคำสัตย์ไม่พึงโกรธ

แม้เมื่อมีของน้อย ถูกขอแล้วก็พึงให้

บุคคลพึงไปในสำนักแห่งเทวดาทั้งหลาย

เพราะเหตุ ๓ ประการนี้. (๑๗:๔)

๕.ภิกฺขูหิปุฏฐปญฺหวตฺถุ.(๑๗๘)

๒๒๕.

อหึสกา เย มุนโย, นิจฺจํ กาเยน สํวุตา;


เต ยนฺติ อจฺจุตํ ฐานํ, ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจเรฯ

มุนีเหล่าใดผู้ไม่เบียดเบียน

สำรวมแล้วด้วยกายเป็นนิตย์

มุนีเหล่านั้นย่อมไปสู่สถานที่ไม่จุติ

ที่คนทั้งหลายไปแล้วไม่เศร้าโศก. (๑๗:๕)

๖.ปุณฺณทาสีวตฺถุ.(๑๗๙)

๒๒๖.

สทา ชาครมานานํ, อโหรตฺตานุสิกฺขินํ;


นิพฺพานํ อธิมุตฺตานํ, อตฺถํ คจฺฉนฺติ อาสวาฯ

อาสวะทั้งหลายของผู้ตื่นอยู่ทุกเมื่อ

ศึกษาเนืองๆทั้งกลางวันและกลางคืน

ผู้น้อมไปแล้วสู่นิพพาน ย่อมถึงความไม่มี. (๑๗:๖)

๗.อตุลอุปาสกวตฺถุ.(๑๘๐)

๒๒๗.

โปราณเมตํ อตุล, เนตํ อชฺชตนามิว;


นินฺทนฺติ ตุณฺหิมาสีนํ, นินฺทนฺติ พหุภาณินํ;


มิตภาณิมฺปิ นินฺทนฺติ, นตฺถิ โลเก อนินฺทิโตฯ

ดูกรอตุละ การนินทาหรือการสรรเสริญนี้

มีมาแต่โบราณ มิใช่มีเพียงวันนี้

คนย่อมนินทาแม้ผู้นั่งนิ่ง ย่อมนินทาแม้ผู้พูดมาก

แม้พูดพอประมาณ ผู้ไม่ถูกนินทาไม่มีในโลก. (๑๗:๗)

๒๒๘.

น จาหุ น จ ภวิสฺสติ, น เจตรหิ วิชฺชติ;


เอกนฺตํ นินฺทิโต โปโส, เอกนฺตํ วา ปสํสิโตฯ

บุรุษผู้ถูกนินทาโดยส่วนเดียว

หรือถูกสรรเสริญโดยส่วนเดียว

ไม่มีแล้ว จักไม่มี และไม่มีในบัดนี้. (๑๗:๘)

๒๒๙.

ยญฺเจ วิญฺญู ปสํสนฺติ, อนุวิจฺจ สุเว สุเว;


อจฺฉิทฺทวุตฺตึ เมธาวึ, ปญฺญาสีลสมาหิตํฯ

ถ้าว่าผู้รู้ใคร่ครวญแล้วทุกวัน

ย่อมสรรเสริญบุคคลใด ผู้มีความ

ประพฤติไม่ขาดเป็นนักปราชญ์

ตั้งมั่นแล้วในปัญญาและศีล. (๑๗:๙)

๒๓๐.

เนกฺขํ ชมฺโพนทสฺเสว, โก ตํ นินฺทิตุมรหติ;


เทวาปิ นํ ปสํสนฺติ, พฺรหฺมุนาปิ ปสํสิโตฯ

ใครย่อมควรเพื่อจะนินทาบุคคลนั้น

ผู้เหมือนดังแท่งแห่งทองชมพูนุช

แม้เทวดาและมนุษย์ทั้งหลาย

ก็ย่อมสรรเสริญบุคคลนั้น

แม้พรหมก็สรรเสริญบุคคลนั้น. (๑๗:๑๐)

๘.ฉพฺพคฺคิยภิกฺขุวตฺถุ.(๑๘๑)

๒๓๑.

กายปฺปโกปํ รกฺเขยฺย, กาเยน สํวุโต สิยา;


กายทุจฺจริตํ หิตฺวา, กาเยน สุจริตํ จเรฯ

ภิกษุพึงรักษาความกำเริบทางกาย

พึงเป็นผู้สำรวมด้วยกาย

ละกายทุจริตแล้ว

พึงประพฤติสุจริตด้วยกาย. (๑๗:๑๑)

๒๓๒.

วจีปโกปํ รกฺเขยฺย, วาจาย สํวุโต สิยา;


วจีทุจฺจริตํ หิตฺวา, วาจาย สุจริตํ จเรฯ

พึงรักษาความกำเริบทางวาจา

พึงเป็นผู้สำรวมด้วยวาจา

ละวจีทุจริตแล้ว พึงประพฤติสุจริตด้วยวาจา. (๑๗:๑๒)

๒๓๓.

มโนปโกปํ รกฺเขยฺย, มนสา สํวุโต สิยา;


มโนทุจฺจริตํ หิตฺวา, มนสา สุจริตํ จเรฯ

พึงรักษาความกำเริบทางใจ

พึงเป็นผู้สำรวมด้วยใจ

ละมโนทุจริตแล้ว พึงประพฤติสุจริตด้วยใจ. (๑๗:๑๓)

๒๓๔.

กาเยน สํวุตา ธีรา, อโถ วาจาย สํวุตา;


มนสา สํวุตา ธีรา, เต เว สุปริสํวุตาฯ


โกธวคฺโค สตฺตรสโม นิฏฺฐิโตฯ

นักปราชญ์ทั้งหลาย สำรวมแล้วด้วยกาย

สำรวมแล้วด้วยวาจา สำรวมแล้วด้วยใจ

ท่านเหล่านั้นแล สำรวมเรียบร้อยแล้ว. (๑๗:๑๔)

จบโกธวรรคที่๑๗