ธัมมปทปาฬิ-แปล ๑๒. อัตตวรรค

๑๒. อตฺตวคฺโค

คาถาธรรมบท อัตตวรรคที่ ๑๒

๑.โพธิราชกุมารวตฺถุ.(๑๒๗)

๑๕๗.

อตฺตานญฺเจ ปิยํ ชญฺญา, รกฺเขยฺย นํ สุรกฺขิตํ;


ติณฺณํ อญฺญตรํ ยามํ, ปฏิชคฺเคยฺย ปณฺฑิโตฯ

หากว่าบุคคลพึงรู้ว่าตนเป็นที่รักไซร้

พึงรักษาตนนั้นไว้ ให้เป็นอัตภาพอันตนรักษาดีแล้ว

บัณฑิตพึงประคับประคองตนไว้ ตลอดยามทั้งสาม ยามใดยามหนึ่ง (๑๒:๑)

๒.อุปนนฺทสกฺยปุตฺตวตฺถุ.(๑๒๘)

๑๕๘.

อตฺตานเมว ปฐมํ, ปฏิรูเป นิเวสเย;


อถญฺญมนุสาเสยฺย, น กิลิสฺเสยฺย ปณฺฑิโตฯ

บุคคลพึงยังตนนั้นแลให้ตั้งอยู่ในคุณอันสมควรเสียก่อน

พึงพร่ำสอนผู้อื่นในภายหลัง บัณฑิตไม่พึงเศร้าหมอง. (๑๒:๒)

๓.ปธานิกติสฺสตฺเถรวตฺถุ.(๑๒๙)

๑๕๙.

อตฺตานญฺเจ ตถา กยิรา, ยถญฺญมนุสาสติ;


สุทนฺโต วต ทเมถ, อตฺตา หิ กิร ทุทฺทโมฯ

หากว่าภิกษุพึงทำตนเหมือนอย่างที่ตนพร่ำสอนคนอื่นไซร้

ภิกษุนั้นมีตนอันฝึกดีแล้วหนอ พึงฝึก ได้ยินว่าตนแลฝึกได้ยาก. (๑๒:๓)

๔.กุมารกสฺสปตฺเถรมาตุวตฺถุ.(๑๓๐)

๑๖๐.

อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ, โก หิ นาโถ ปโร สิยา;


อตฺตนา หิ สุทนฺเตน, นาถํ ลภติ ทุลฺลภํฯ

ตนแลเป็นที่พึ่งของตน บุคคลอื่นไรเล่าพึงเป็นที่พึ่งได้

เพราะว่าบุคคลมีตนฝึกฝนดีแล้ว ย่อมได้ที่พึ่งอันได้โดยยาก. (๑๒:๔)

๕.มหากาลอุปาสกวตฺถุ.(๑๓๑)

๑๖๑.

อตฺตนา ว กตํ ปาปํ, อตฺตชํ อตฺตสมฺภวํ;


อภิมตฺถติ ทุมฺเมธํ, วชิรํวมฺหยํ มณึฯ

ความชั่วที่ตนทำไว้เองเกิดแต่ตน มีตนเป็นแดนเกิด

ย่อมย่ำยีคนมีปัญญาทราม ดุจเพชรย่ำยีแก้วมณีที่เกิดแต่หิน ฉะนั้น. (๑๒:๕)

๖.เทวทตฺตวตฺถุ.(๑๓๒)

๑๖๒.

ยสฺส อจฺจนฺตทุสฺสีลฺยํ, มาลุวา สาลมิโวตฺถตํ;


กโรติ โส ตถตฺตานํ, ยถา นํ อิจฺฉตี ทิโสฯ

ความเป็นผู้ทุศีลล่วงส่วน ย่อมรวบรัดอัตภาพของบุคคลใด

ทำให้เป็นอัตภาพอันตนรัดลงแล้ว เหมือนเถาย่านทรายรวบรัด

ไม้สาละให้เป็นอันท่วมทับแล้ว บุคคลนั้นย่อมทำตน เหมือนโจรผู้เป็นโจก

ปรารถนาโจรผู้เป็นโจก ฉะนั้น. (๑๒:๖)

๗.สงฺฆเภทปริสกฺกนวตฺถุ.(๑๓๓)

๑๖๓.

สุกรานิ อสาธูนิ, อตฺตโน อหิตานิ จ;


ยํ เว หิตญฺจ สาธุญฺจ, ตํ เว ปรมทุกฺกรํฯ

กรรมไม่ดีและไม่เป็นประโยชน์แก่ตน ทำได้ง่าย ส่วนกรรมใดแล

เป็นประโยชน์ด้วย ดีด้วย กรรมนั้นแลทำได้ยากอย่างยิ่ง. (๑๒:๗)

๘.กาลตฺเถรวตฺถุ.(๑๓๔)

๑๖๔.

โย สาสนํ อรหตํ, อริยานํ ธมฺมชีวินํ;


ปฏิกฺโกสติ ทุมฺเมโธ, ทิฏฺฐึ นิสฺสาย ปาปิกํ;


ผลานิ กณฺฏกสฺเสว, อตฺตฆาตาย ผลฺลติฯ

ผู้ใดมีปัญญาทราม อาศัยทิฐิอันลามก ย่อมคัดค้านคำสั่งสอน

ของพระพุทธเจ้า ผู้อรหันต์ เป็นพระอริยเจ้า มีปกติเป็นอยู่โดยธรรม

การคัดค้านและทิฐิอันลามกของผู้นั้น ย่อมเผล็ดเพื่อฆ่าตน

เหมือนขุยไผ่ฆ่าต้นไผ่ฉะนั้น. (๑๒:๘)

๙.จุลฺลกาลอุปาสกวตฺถุ.(๑๓๕)

๑๖๕.

อตฺตนา หิ กตํ ปาปํ, อตฺตนา สงฺกิลิสฺสติ;


อตฺตนา อกตํ ปาปํ, อตฺตนา ว วิสุชฺฌติ;


สุทฺธิ อสุทฺธิ ปจฺจตฺตํ, นาญฺโญ อญฺญํ วิโสธเยฯ

ทำชั่วด้วยตนเอง ย่อมเศร้าหมองด้วยตนเอง

ไม่ทำชั่วด้วยตนเอง ย่อมหมดจดด้วยตนเอง

ความบริสุทธิ์ ความไม่บริสุทธิ์ เป็นของเฉพาะตัว

คนอื่นพึงชำระคนอื่นให้หมดจดหาได้ไม่. (๑๒:๙)

๑๐.อตฺตทตฺถตฺเถรวตฺถุ.(๑๓๖)

๑๖๖.

อตฺตทตฺถํ ปรตฺเถน, พหุนาปิ น หาปเย;


อตฺตทตฺถมภิญฺญาย, สทตฺถปสุโต สิยาฯ



อตฺตวคฺโค ทฺวาทสโม นิฏฺฐิโตฯ

บุคคลไม่พึงยังประโยชน์ของตนให้เสื่อม

เพราะประโยชน์ของผู้อื่นแม้มาก

บุคคลรู้จักประโยชน์ของตนแล้ว

พึงขวนขวายในประโยชน์ของตน. (๑๒:๑๐)

จบอัตตวรรคที่๑๒