๑๖๗. ทรัพย์เท่านั้นวิเศษสุด

๑๖๗. ทรัพย์เท่านั้นวิเศษสุด

นีจํ กุลํ นิปญฺญํ วา, นิรูปํ นิพลํ สมํ;

อิมํ กาลํ ฉุตฺตกาลํ, ธนเมว วิเสสกํฯ

„จะมีสกุลต่ำ หรือไร้ปัญญา

รูปไม่งาม หรือไร้อำนาจ ก็เหมือนกัน

เพราะยุคสมัยมันเสื่อมแล้ว

ทรัพย์เท่านั้น เป็นสิ่งวิเศษสุด.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๗, ธัมมนีติ ๗๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

นีจํ (ต่ำ, ต้อย, เตี้ย) นีจ+สิ

กุล (ตระกูล, สกุล, โคตร, เง่า,​ เหล่า,​ กอ) กุล+สิ

นิปญฺญํ (ไร้ปัญญา, ขาดปัญญา) นิ+ปญฺญา > นิปญฺญ+สิ

วา (หรือ) นิบาต

นิรูปํ (รูปไม่งาม, ไม่สวย, ไม่หล่อ, ขี้เหร่) นิ+รูป > นิรูป+สิ

นิพลํ (ไม่มีกำลัง, -แรง, -อำนาจ) นิ+พล > นิพล+สิ

สมํ (เสมอกัน, เท่ากัน, สม) สม+สิ

อิมํ (นี้) อิม+สิ

กาลํ (กาล,​ เวลา) กาล+สิ (ธรรมดาแล้วเป็น ปุงลิงค์)

ฉุตฺตกาลํ (เวลาที่ถูกทิ้งแล้ว ?)  อาจจะเป็น ฉุฑฺฑกาลํ, หรือตัตบทเป็น ฉ+อุตฺตกาล (กาลอุดมทั้งหก) ก็ได้. ส่วนในโลกนีติไตรพากย์ เป็น ฉุตฺตกลํ ท่านแปลว่า เพราะสมัยนี้เป็นสมัยเสื่อมแล้ว.

ธนเมว ตัดบทเป็น ธนํ+เอว (ทรัพย์นั่นเทียว, ทรัพย์เท่านั้น) ธน+สิ, เอว เป็นนิบาต

วิเสสกํ (เป็นสิ่งที่พิเศษ) วิเสสก+สิ

..

ส่วนในธัมมนีติ (คาถา ๗๗)  คาถานี้ มีข้อความต่างกันพอสมควร ดังนี้

น รูปํ น จ ปญฺญาณํ, น จ กุลญฺจ สมฺภโว;

กาลวิปฺปตฺติสมฺปตฺเต, ธนเมว วิเสสกํฯ

„รูปก็คงไม่ช่วย ความงามก็ไม่ช่วย

ตระกูลก็ช่วยไม่ได้ และถิ่นที่เกิดก็ช่วยไม่ไหว

เมื่อยุคกาลวิบัติถึงพร้อมแล้ว ทรัพย์เท่านั้น

(บุญกุศลนั่นเทียว) ย่อมวิเศษสุด.“

ปกิณฺณกกณฺโฑ นิฎฺฐิโตฯ 

โลกนีติหมวดว่าด้วยเรื่องเบ็ดเตล็ด จบแล้ว. 

(พรุ่งนี้จะได้ว่าด้วยนิคมนคาถาหรือคาถาสุดท้ายอีกหนึ่งครั้งครับ)

..