๑๖๖. จะมีโทษอะไรเล่า?

๑๖๖. จะมีโทษอะไรเล่า?

น วทนฺติ เจวํ ธีรา, วายมึสุ สพฺพกมฺเม;

น เจ สิชฺฌติ ตํ กมฺมํ, อผลํ เอว โก โทโสฯ

„นักปราชญ์ ย่อมไม่กล่าวอย่างนั้นเลย

พวกเขาได้พยายามแล้วในการงานทั้งปวง

หากการงานนั้น ย่อมไม่สำเร็จไซร์ 

เพียงแต่ไร้ผล, แล้วมันจะมีโทษอะไรเล่า?“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๖)

..

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

วทนฺติ (กล่าว, พูด, ปราศรัย) วท+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

เจวํ = จ+เอวํ (ก็, ส่วน + อย่างนี้) นิบาต

ธีรา (นักปราชญ์, ผู้มีปัญญา) ธีร+โย

วายมึสุ  (พยายามแล้ว, พากเพียรแล้ว) √วายม+อุํ ภูวาทิ. กัตตุ. อัชชตนีวิภัตติ แปลง อุํ เป็น อึสุ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพโต อุํ อึสุ. (รู ๔๗๐)

สพฺพกมฺเม  (กรรมทั้งปวง, การงานทั้งหมด) สพฺพ+กมฺม > สพฺพกมฺม+โย, (+สฺมึ).

เจ (หากว่า, ผิว่า) นิบาตในอรรถการตั้งอยู่แห่งความสังสัย (สังกาวัฏฐานะ)

สิชฺฌติ (สำเร็จ, ลุล่วง) √สิธ+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ. แปลง ธฺย เป็น ฌ ด้วยสูตรว่า ตสฺส จวคฺคยการวการตฺตํ สธาตฺวนฺตสฺส. (รู ๔๔๗). ซ้อน ชฺ ด้วยสูตรว่า ปร เทฺวภาโว ฐาเน. (รู ๔๐)

ตํ กมฺมํ (กรรมนั้น, การงานนั้น) ต+สิ สัพพนาม, กมฺม+สิ นป.

อผลํ (ไม่มีผล, ไร้ผล, ขาดผล) น+ผล > อผล+สิ

เอว (นั้นเทียว, เท่านั้น) นิบาต

โก (อะไร, หรือ) กึ+สิ 

โทโส (โทษ, โทสะ) โทส+สิ

คาถานี้ไม่ปรากฏมีในคัมภร์นีติอื่น ส่วนในโลกนีติไตรพากย์ มีบาฬีต่างกันนิดหน่อย จึงขอนำมาแสดงไว้พร้อมคำแปลอันไพเราะ ดังต่อไปนี้.

น วทนฺติ เจวํ ธีรา, วายมึสุ สพฺพกมฺเม;

น เจ สิชฺฌติ ตํ กมฺมํ, อผลํ เอตฺถ กึโทโสฯ

„ปราชญ์ไม่กล่าวดัง [คนเกียจคร้าน] นั้นเลย

เขาย่อมพยายามกระทำการงานทุกอย่าง

ถ้าการงานที่ทำไปไม่สำเร็จก็เป็นแต่ขาดผล

จะมีข้อติเตียนอะไรเล่า?“

..