๑๖๔. มนต์รักรอยมลทิน

๑๖๔. มนต์รักรอยมลทิน

อสชฺฌาย มลา มนฺตา, อนุฎฺฐาน มลา ฆรา;

มลํ วณฺณสฺส โกสชฺชํ, ปมาโท รกฺขโต มลํฯ

“มนต์มีการไม่ท่องบ่นเป็นมลทิน, 

เรื่อนมีการไม่หมั่นเป็นมลทิน;

ความเกียจคร้านเป็นมลทินของผิวพรรณ,

ความประมาทเป็นมลทินของผู้รักษา.“

(โลกนีติ หมวดเบ็ดเตล็ด คาถาที่ ๑๖๔, กวิทัปปณนีติ ๑๓๖, ขุ. ธ. ๒๕/๒๘ มลวรรค)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อสชฺฌายมลา (มีการไม่สาธยาย-, -ท่องบนเป็นมลทิน) อสชฺชาย-มล+สิ วิ. อสชฺฌายํ มลํ อสฺสาติ  อสชฺฌายมลา มนฺตา (การสาธยายเป็นมลทินแก่มนต์นั้น เหตุนั้น มนต์นั้น ชื่อว่า มีการสาธยายเป็นมลทิน) ฉ. พหุพพีหิ

มนฺตา (มนต์) มนฺตา+สิ อิต. ลบ สิ ด้วยสูตรว่า เสสโต โลปํ คสิปิ. (รู ๗๔)

อนุฎฺฐานมลา (มีการไม่ลุกขึ้น, -ไม่หมั่น, ไม่ขยันเป็นมลทิน) อนุฏฺฐานมล+โย วิ. อนุฏฺฐานํ มลํ เตสนฺติ อนุฏฺฐานมลา ฆรา (การไม่หมั่นเป็นมลทินแก่เรือน ท. เหล่านั้น เหตุนั้น เรือน ท. เหล่านั้น ชื่อว่า มีการไม่หมั่นเป็นมลทิน) ฉ. พหุพพีหิ 

ฆรา (เรื่อน ท.) ฆร+โย แปลง โย เป็น นิ แน่นอน ด้วยสูตรว่า อโต นิจฺจํ. (รู ๑๙๖) = ฆร+นิ, แปลง นิ เป็น อา ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพโยนีนมาเอ. (รู ๖๙) = ฆร+อา รวมสำเร็จรูป = ฆรา

มลํ (มลทิน) มล+สิ

วณฺณสฺส (ผิวพรรณ, วรรณะ) วณฺณ+ส 

โกสชฺชํ (ความเกียจคร้าน) โกสชฺช+สิ, กุสีท+ณฺย ปัจจัย ภาวตัทธิต วิ. กุสีทสฺส ภาโว โกสชฺชํ. (ความแห่งความเกียจกคร้าน ชือว่า โกสัชชะ)

ปมาโท (ความประมาท) ปมาท+สิ 

รกฺขโต (ของผู้รักษา) รกฺขนฺต+ส แปลง นฺต เป็น นฺตุ ด้วยสูตรว่า เสเสสุ ตฺตุว. (รู ๑๐๘) = รกฺขนฺตุ+ส, แปล นฺตุ กับ ส เป็น โต ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า โตติตา สสฺมึนาสุ. (รู ๑๐๒) = รกฺข+โต รวมเป็น รกฺขโต

..