บัณฑิตคือคนดี

๕.  บัณฑิตคือคนดี

สุจินฺติตจินฺตี เจว, สุภาสิตภาสีปิ จ;

สุกตกมฺมการี จ, ปณฺฑิโต สาธุมานุโสฯ

„คนมีปกติคิดแต่เรื่องที่ดี

มีปกติพูดแต่คำที่ดี

มีปกติทำแต่กรรมที่ดี

ชื่อว่า เป็นบัณฑิตเป็นคนดี“

(กวิทัปปณนีติ, หมวดบัณฑิต, ๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สุจินฺติตจินฺตี (ผู้ปกติคิดแต่เรื่องดี) สุจินฺติต+จินฺตี > สุจินฺติตจินฺตี+สิ
เจว (ด้วยนั้นเทียว) จ+เอว เมื่อมี จ หลายศัพท์ จ ตัวแรกนิยมสนธิกับ เอว, อนึ่ง การอ่านภาษาบาลีที่ถูกต้องนั้น ควรหยุดตามยติหลัง จ ศัพท์และ วาศัพท์ กล่าวคือ เมื่อมี จ ศัพท์ หรือ วา ศัพท์ อยู่ ให้อ่านควบกับศัพท์หน้า ตัวอย่างการใช้ จ ศัพท์ และ วา ศัพท์ เช่น ปุริโส เจว อิตฺถี จ (ทั้งชายและหญิง),มาตา วา ปิตา วา (มาดาหรือบิดา) เป็นต้น. 

สุภาสิตภาสีปิ ตัดบทเป็น สุภาสิตภาสี+อปิ, สุภาสิตภาสี (ผู้มีปกติกล่าวแต่คำที่ดี) สุภาสิต+ภาสี > สุภาสิตภาสี+สิ
สุกตกมฺมการี (ผู้มีปกติทำแต่กรรมที่ดี) สุกต+กมฺม > สุกตกมฺม+การี > สุกตกมฺมการี+สิ
ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ
สาธุมานุโส (คนดี, มนุษย์ที่ดี) 

ในคัมภีร์อภิธานัปปทีปิกา แสดงศัพท์ว่า มนุษย์ ๖ ศัพท์ คือ มนุสฺส, มานุส, มจฺจ, มานว, มนุช, นร
ดังคาถาที่ ๒๒๗ ว่า 

มนุสโส มานุโส มจโจ, มานโว มนุโช นโร;โปโส ปุมา จ ปุริโส, โปริโส ปฺยถ ปณฑิโต. 

(แปลว่า) มนุษย์ ๖ ศัพท์ คือ มนุสฺส, มานุส, มจฺจ, มานว, มนุช, นร;บุรุษ, ชาย ๔ ศัพท์ คือ โปส, ปุมา, ปุริส, โปริส;บัณฑิต, ผู้รู้, ผู้ฉลาด ๒๕ ศัพท์ คือ ปณฺฑิต..(ต่อคาถาที่ ๒๒๘, ๒๒๙)

..