๘๔. ศิลป์และทรัพย์ที่ไร้ค่า

๘๔. ศิลป์และทรัพย์ที่ไร้ค่า

โปตฺถเกสุ จ ยํ สิปฺปํ, ปรหตฺเถสุ ยํ ธนํ;

ยถากิจฺเจ สมุปฺปนฺเน, น ตํ สิปฺปํ น ตํ ธนํ ฯ

“มีความรู้ แต่อยู่ในตำรา,

มีทรัพย์ แต่ฝากไว้กับคนอื่น;

เมื่อมีกิจธุระจำเป็น เกิดขึ้นมา,

ความรู้และทรัพย์นั้น ก็ช่วยอะไรไม่ได้.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๘๔ โลกนีติ ๑๓, ธัมมนีติ ๓๖๔)

..

ศัพท์น่ารู้ :

โปตฺถเกสุ (ตำรา, หนังสือ ท.) โปตฺถก+สุ 

จ (ด้วย, และ, หรือ) เป็นนิบาติ 

ยํ (ใด) ย+สิ สัพพนามวิเสสนะใน สิปฺปํ (ศิลปะ, ความรู้) สิปฺป+สิ

ปรหตฺเถสุ (ในมือของผู้อื่น ท) ปร+หตฺถ > ปรหตฺถ+สุ 

ยํ (ใด) ย+สิ สัพพนาม วิเสสนะใน ธนํ (ทรัพย์) ธน+สิ;

ยถากิจฺเจ (กิจที่ต้องการ, ธุรที่จำเป็น) ยถากิจฺจ+สฺมึ, (กวิทัปปณนีติและโลกนีติเป็น ยถากิจฺเจ เหมือนกัน ส่วนในธรรมนีติเป็น ยทา กิจฺเจ, ยถา แปลว่า โดยประการใด, ส่วน ยทา แปลว่า ในกาลใด ขอให้นักศึกษาพิจารณานำไปใช้ตามความเหมาะสมเถิด)

สมุปฺปนฺเน (เกิดขึ้นพร้อมแล้ว, เกิดมีโดยกระทันหัน) สมุปฺปนฺน+สฺมึ, สมุปฺปนฺน = สํ+อุ+√ปท+ต แปลง ต เป็น อนฺน และลบที่สุดธาตุ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ภิทาทิโต อินฺนอนฺนอีณา วา. (รู ๖๓๑) = สํ+อุ+ป+อนฺน, เพราะสระแปลง นิคคหิตเป็น ม ด้วยสูตรว่า มทา สเร. (รู ๕๒) = สม+อุ+ป+นฺน, ซ้อน ปฺ ด้วยสูตรว่า ปร เทฺวภาโว ฐาเน. (รู ๔๐) = สม+อุ+ปฺป+อนฺน แยก ลบ รวมสำเร็จเป็น สมุปฺปนฺน, ลง สฺมึ สัตตมีวิภัตติ ด้วยสูตรว่า โอกาเส สตฺตมี (รู ๘๔) = สมุปฺปนฺน+สฺมึ, แปลง สฺมึ เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมาสฺมึนํ วา. (รู ๙๐) = สมุปฺปนฺน+เอ แยก ลบ รวมสำเร็จรูปเป็น สมุปฺปนฺเน. 

น ตํ สิปฺปํ (ศิลปะนั้น มีอยู่ หามิได้) 

น ตํ ธนํ (ทรัพย์นั้น มีอยู่ หามิได้) 

..