๑๘๒. ตายแน่อย่าสงสัย

๑๖. ฆราวาสกถา - แถลงฆราวาส

๑๘๒. ตายแน่อย่าสงสัย

ทุฎฺฐทาเรน อมิตฺยา, ทาโส จุตฺตรวาจโก;

สสปฺเป จ ฆเร วาโส, มจฺจุเมว น สํสโย.

การอยู่ร่วมกับภริยาใจร้าย ๑ 

อยูร่วมกับศัตรู ๑ มีคนใช้ที่ปากจัด ๑ 

และการอยู่ในเรือนทีมีอสรพิษ ๑

จักตายแน่นอน ไม่ต้องสงสัย.

(ธรรมนีติ ฆราวาสกถา ๑๘๒, โลกนีติ ๑๒๖, จาณักยนีติ ๔๓)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ฆราวาสกถา (แถลงฆราวาส, คำพูดว่าด้วยการอยู่ครองเรือน) ฆร (เรือน)+อาวาส (การอยู่)+กถา (ถ้อยคำ).

ทุฎฺฐทาเรน (ภริยาผู้ดุร้าย, เมียชั่ว) ทุฏฺฐ+ทาร > ทุฏฺฐทาร+นา 

อมิตฺยา (ผู้มิใช่มิตร, ศัตรู) อมิตฺติ+นา (เทียบเคียง รตฺติ ศัพท์ รตฺติ+นา = รตฺยา)

ทาโส (ทาส, คนใช้) ทาส+สิ

จุตฺตรวาจโก ตัดบทเป็น จ+อุตฺตรวาจโก (และคนที่พูดมาก) มาจาก อุตฺตร+วาจก > อุตฺตรวาจก+สิ

สสปฺเป (ที่มีอสรพิษ) สห+สปฺป > สสปฺป+สฺมึ

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ฆเร (ในเรือน) ฆร+สฺมึ 

วาโส (การอยู่,​ ที่อยู่, การพัก, การอาศัย) วาส+สิ

มจฺจุเมว ตัดบทเป็น มจฺจุ+ม อาคม+เอว 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สํสโย (ความสงสัย) สํสย+สิ

ขอยกคาถาเดียวกันนี้จากนีติอื่นอีกมาเทียบเคียงไว้ เพื่อประโยชน์แก่การศึกษา ดังนี้ 

๑) ในคัมภีร์จาณักยนีติปาฬิ คาถา ๔๓ ครึ่งแรกของคาถามีมีศัพท์ที่ต่างกันเห็นได้ชัด 

ทุฎฺฐา ภริยา สฐํ มิตฺตํ, ภจฺโจ จุตฺตรทายโก;

สสปฺเป จ คเห วาโส, มจฺจุเรว น สํสโย.

๒) ในคัมภีร์โลกนีติ คาถา ๑๒๖ ครึ่งแรกของคาถามีทั้งที่เหมือนและต่างกันอีกเช่นกัน ดังนี้.

ปทุฎฺฐภริยสํวาโส, ปทุฎฺฐจิตฺตทาสโก;

สสปฺเป จ ฆเร วาโส, มจฺจุ เอว น สํสโย.

การอยู่ร่วมกับภริยาดุร้าย ๑

มีทาสรับใช้ใจโหดเหี้ยม ๑

การอยู่ในเรือนทีมีอสรพิษ ๑

ตายอย่างแน่นอน ไม่ต้องสงสัย.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อยู่ร่วมกับด้วยภริยาเหี้ยมโหด ร่วมกับเพื่อนโฉด

ผู้ข้าศึก แลร่วมกับทาสเหิมฮึกตอบวาจาด้วย

ทรนง และอยู่ในเรือนรงรังมีผู้ร้าย เหล่านี้คือ

ความตายไม่ต้องสงสัย.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

อยู่ร่วมกับเมียโหด ร่วมกับเพื่อนโฉดปานข้าศึก

ร่วมกับทาสเหิมฮึกพูดสวนคำ เรือนรุงรังมีงูร้าย

เหล่านี้คือความตายแท้ไม่ต้องสงสัย.

--