อาขยาตกัณฑ์ ๔ สฺวาทิคณะ วุธาตุ (สำรวม)

อาขยาตกัณฑ์_วิกรณปัจจัย_๔ สฺวาทิคณ_วุธาตุ

สวัสดีครับนักศึกษาที่รัก

วันนี้ขอทดลองใช้พื้นที่บล๊อกเกอร์ดูว่าจะมีผลเป็นอย่างไร? ถ้านำไวยากรณ์มาลงที่นี้ ถ้าผลออกมาดีก็มีความหวังว่า เราจะมีพี้นที่มั่นคงถาวรสำหรับงานที่เป็นประโยชน์เพื่อความรุ่งเรืองด้านการเผยแผ่พระปริยัติธรรมต่อไป

วุ – สํวรเณ (สำรวม,​ระวัง, รักษา, ร้อย, สอด, ทอ) มี อา อุปสัคเป็นบทหน้า แปลว่า ปิดกั้น เช่น อาวุณาติ (ย่อมปิดกั้น), มี สํ เป็นบทหน้ามีอรรถว่า สำรวม เช่น สํวุณาติ (ย่อมสำรวม)

ในคัมภีร์ธาตฺวัตถสังคหะคาถาที่ ๓๗๑ กล่าวอรรถของ วุ ธาตุไว้เพียงสั้น ๆ ดังนี้

วุ ภูสฺวา สํวเร (วุธาตุเป็นได้ทั้ง ภู-และ สฺวาทิคณะ มีอรรถว่า สำรวม)

คัมภีร์สัททนีติ ธาตุมาลา แสดงไว้ดังนี้ว่า

วุ สํวรเณ ฯ วุโณติ, วุณาติ, สํวุโณติ, สํวุณาติ ฯ ปณฺฑิโต สีลสํวุโต ฯ

(วุ ธาตุ...อรรถว่า สำรวม, ตัวอย่าง วุโณติ วุณาติ สํวุโณติ สํวุณาติ, บัณฑิต เป็นคนสำรวมในศีล)

ขัอควรสังเกต: สัททนีติ วุ ธาตุลงปัจจัย ๒ ตัว คือ ณุ ณา ส่วนปทรูปสิทธิ แสดงไว้เพียง อาวุณาติ ลงปัจจัยตัวเดียว

ตัวอย่างกริยาศัพท์ที่มาในปทรูปสิทธิ

อาวุณาติ (ย่อมปิดกั้น) อา+วุ+ณา+ติ กัตตุ.วัตตมานา

อาวุณาตุ (ย่อมปิดกั้น) อา+วุ+ณา+ตุ กัตตุ. ปัญจมี

อาวุเณยฺย (ได้ปิดกั้นแล้ว) อา+วุ+ณา+เอยฺย กัตตุ. สัตตมี

อาวุณิ (ปิดกั้นแล้ว) อา+วุ+ณา+อี กัตตุ. อัชชตนี

อาวุณิสฺสติ (จักปิดกั้น) อา+วุ+ณา+อิ+สฺสติ กัตตุ. ภวิสสันตี

อาวุณิสฺส (จักได้ปิดกั้นแล้ว) อา+วุ+ณา+อิ+สฺสา กัตตุ. กาลาติปัตติ

(ดูการทำตัวรูปประกอบด้านล่าง)

ตัวอย่างการแจกกริยา หิ ธาตุด้วยวิภัตติบางหมวดโดยสังเขปดังนี้

	วัตตมานา : ปรัสสบท กัตตุวาจก			อัตตโนบท กัมมวาจก
	เอก.	พหู.		เอก.	พหุ.
ป.	อาวุณาติ อาวุณติ	อาวุณนฺติ	ป.
ม.	อาวุณาสิ	อาวุณาถ	ม.
อุ.	อาวุณามิ	อาวุณาม	อุ.
	ปัญจมีวิภัตติ: อาวุณาตุ อาวุณนฺตุ ฯลฯ สัตตมีวิภัตติ: อาวุเณยฺย อาวุเณยฺยุํ ฯลฯ รูปในฝ่ายอัตตโนบท และ รูปกัมมวาจก ท่านมิได้แจกไว้จึงขออนุญาตข้ามไปก่อน ยังไม่ยากเดา เพราะเวลามีน้อย และอาจผิดได้ เอาไว้ให้มีเวลาค่อยมาวิจารณ์กันอีกที
	อัชชตนี : ปรัสสบท กัตตุวาจก			อัตตโนบท กัมฺมวาจก
	เอก.	พหู.		เอก.	พหุ.
ป.	อาวุณิ ปาเหสิ	อาวุณึสุ ปาเหสุํ	ป.
ม.	อาวุณิ	อาวุณิตฺถ	ม.
อุ.	อาวุณึ	อาวุณิมฺห	อุ.
	กฏทั่วไปในหมวดอัชชตนีวิภัตติ ๑. รัสสะ อี และ มฺหา ได้บ้าง ๒. แปลง โอ อา อํ เป็น อิ ตฺถ อ ตามลำดับได้บ้าง ๒. แปล อุํ เป็น เป็น อึสุ ได้บ้าง
	ภวิสสันตี : ปรัสสบท กัตตุวาจก			อัตตโนบท กัมมวาจก
	เอก.	พหู.		เอก.	พหุ.
ป.	อาวุณิสฺสติ	อาวุณิสฺสนฺติ	ป.
ม.	อาวุณิสฺสสิ	อาวุณิสฺสถ	ม.
อุ.	อาวุณิสฺสามิ	อาวุณิสฺสาม	อุ.
	กาลาติปัตติ : ปรัสสบท กัตตุวาจก			อัตตโนบท กัมมวาจก
	เอก.	พหู.		เอก.	พหุ.
ป.	อาวุณิสฺส-สา	อาวุณิสฺสํสุ	ป.
ม.	อาวุณิสฺเส	อาวุณิสฺสถ	ม.
อุ.	อาวุณิสฺสํ	อาวุณิสฺสมฺห-สฺสามฺหา	อุ.
	กฏทั่วไปในหมวดกาลาติปัตติวิภัตติ ๑. รัสสะ สฺสา สฺสามฺหา เป็น สฺส สฺสมฺห ตามลำดับได้บ้าง ๒. แปลง สฺเส เป็น สฺส ได้บ้าง
	การประกอบรูปศัพท์ อาวุณาติ (กัตตุวาจก) ศัพท์เดิมเป็น อา+วุ+ณา+ติ ตั้งชื่อธาตุ (วุ) - ภูวาทโย ธาตโว. ลง ติ วัตตมานาวิภัตติ (วุ+ติ) - วัตตมานาฯ. ลงในอรรถปัจจุบันกาล – วัตตมานา ปจฺจุปนฺเน. ให้วิภัตติชื่อว่า ปรัสสบท – อถ ปุพฺพานิ ฯ. ลงในอรรถกัตตวาจก – กตฺตริ ปรสฺสปทํ. ให้ชื่อว่า มัชฌิมบุรุษ – เทฺว เทฺว ปฐม-ฯ. ลงให้เหมาะกับนามศัพท์ที่ประกอบ – นามมฺหิ ฯ. ลง ณา วิกรณปัจจัย (อา+วุ+ณา+ติ) - สฺวาทิโต ณุณาอุณา จ. รวมสำเร็จรูปเป็น อาวุณาติ (ย่อมปิดกั้น)

ตัวอย่างการใช้ศัพท์ วุ-ธาตุที่มาในพระบาลีและอรรถกถา

อยมฺปิ คาถา ทุมฺเมธ อตฺตโน ยวํ ปริภุญฺชิตุํ

น ลภิสฺสสิ น เต อิทานิ นิลฺลชฺชสฺส ชีวิตํ ทสฺสามิ มาเรตฺวา

ขณฺฑาขณฺฑํ ฉินฺทิตฺวา สูเลเยว อาวุณาเปสฺสามีติ รญฺโญ

อชานนฺตสฺเสว กุมารํ สนฺตชฺชยมานา อิมมตฺถํ ทีเปติ ฯ

คาถาแม้นี้ก็ข่มขู่พระกุมาร แสงเนื้อความนี้ สำหรับพระราชาผู้ไม่รู้

นั้นแลว่า เจ้าคนโง่เจ้าจักไม่ได้บริโภคข้าวเหนียวของตน บัดนี้

เราจักไม่ให้ชีวิตแก่เจ้าผู้ไม่มีความละอาย เราจักฆ่าตัดให้เป็นท่อน

น้อยท่อนใหญ่ แล้วให้เสียบไว้บนหลาวนั่นแหละ.

(มูสิกชาตกวัณณนา ชา. อ. ๔/๘๑๕ (น. ๖๐๔))

อธิบายกริยาอาขยาตศัพท์

ทสฺสามิ (จักให้) ทา+อิ+สฺสามิ)

อาวุณาเปสฺสามิ (จักเสียบ) อา+วุ+ณา+ณาเป+สฺสามิ ลงการิตปัจจัย (ใช้ให้ทำ)

ทีเปติ (ย่อมแสดง) ทีป+อ+ติ

ถ้าต้องการพูดเป็นบาลีว่า “พวกท่านจงสำรวมตน, พวกเราพึงสำรวมอินทรีย์ทั้งหลาย” จะแต่งคำพูดว่าอย่างไร?