๑๘. คนพาลฤาจะเทียบบัณฑิต

๑๘. คนพาลฤาจะเทียบบัณฑิต

พาลา อิสฺสนฺติ ทุมฺเมธา, คุณี นิทฺโทสการิโน;

ครุโก ปณฺฑิโต เอตส-มิสฺสํ เตหฺยวิทฺวา สโมฯ

„พวกคนพาลขาดปัญญา ย่อมริษยา

คนดีมีคุณ ผู้มีปกติทำแต่สิ่งที่ไม่มีโทษ, 

อันว่าบัณฑิต ย่อมเป็นคนหนักแน่น,

คนพาลฤาจะเทียบกับท่านเหล่านั้นได้.“

(กวิทัปปณนีติ, หมวดบัณฑิต, ๑๘)

..

ศัพท์น่ารู้ :

พาลา (คนโง่, คนพาล ท.) พาล+โย

อิสฺสนฺติ (ริษยา, อิสสา) √อิสฺส+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ทุมฺเมธา (คนไม่มีปัญญา, คนขาดปัญญา) ทุ+เมธา > ทุมฺเมธ+โย

คุณี (ผู้มีคุณ, คนดี ท.) คุณี+โย

นิทฺโทสการิโน (ผู้ไม่ก่อความคิด, ผู้มีปกติทำสิ่งปราศจากโทษ) นิทฺโทส+การี > นิทฺโทสการี+โย

ครุโก (ผู้มีความหนักแน่น, ผู้ควรเคารพ) ครุก+สิ

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์) ปณฺฑิต+สิ

เอตส-มิสฺสํ (?) ศัพท์นี้ยังคิดไม่ออกครับ ขอฝากท่านผู้รู้ช่วยคิดและชี้แนะด้วยครับ.

เตหฺยวิทฺวา ตัดบทเป็น เตหิ (..เหลานั้น)+อวิทฺวา (คนไม่มีปัญญา,​ คนพาล) น+วิทฺว > อวิทฺว+สิ = อวิทฺวา, แปลง สิ เป็น อา. ตามนัยอภิธาน. ฏีกา คาถา ๒๒๘.

สโม (เสมอ, สม) สม+สิ

..