๓๑. รู้เขาเราได้เปรียบ

๓๑. รู้เขาเราได้เปรียบ

ธีโร จ วิวิธานญฺญู, ปเรสํ วิวรานุคู;

สพฺพามิตฺเต วสีกตฺวา, โกสิโยว สุขี สิยาฯ

„ผู้ฉลาด รู้วิธีการบริหารหลากหลาย,

เป็นผู้เข้าถึงช่องทาง(จุดอ่อน)ของผู้อื่น;

อาจทำศัตรูทั้งปวงให้อยู่ในอำนาจได้,

พึงมีความสุขดุจท้าวโกสีย์จอมเทพฉะนั้น.“

(กวิทัปปณนีติ, หมวดบัณฑิต, ๓๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ธีโร (ผู้มีปัญญา, ผู้ฉลาด, นักปราชญ์) ธีร+สิ

จ (และ, ด้วย) 

วิวิธานญฺญู (ผู้รู้การจัดแจง, -กฏ, พิธี, ธรรมเนียมต่างๆ) วิวิธาน (วิธีต่าง ๆ) +ญู (ผู้รู้) > วิวิธานญฺญู+สิ

ปเรสํ (ของชนเหล่าอื่น ท.) ปร+นํ

วิวรานุคู (ผู้คล้อยตามช่องทาง) วิวร (ช่อง, ปล่อง, โพรง, รู) +อนุคู  (ผู้คล้ายตาม) > วิวรานุคู+สิ, 

สพฺพามิตฺเต (อมิตรทั้งปวง, ศัตรูทั้งหมด) สพฺพ+อมิตฺต+โย 

วสีกตฺวา (กระทำให้คล่องแล้ว, กระทำไว้ในอำนาจ) วสี (วส)+กตฺวา (กร+ตฺวา) > วสีกตฺวา+สิ ลบ สิ.

โกสิโยว (เหมือนท้าวโกสีย์, -พระอินทร์) โกสิย+อิว 

อิว (เพียงดัง, เหมือน, ประหนึ่งว่า) เป็นนิบาตบอกอุปมา 

สุขี (ผู้มีความสุข) วิ. สุขํ อสฺส อตฺถีติ สุขี (ความมีอยู่แก่เขา เหตุนั้น เขา ชือว่า ผู้มีความสุข) เป็นตทัสสัตถิตัทธิต, ลง อี ปัจจัยด้วยสูตรว่า ทณฺฑาทิโต อิกอี. (รู ๔๐๐)

สิยา (พึงเป็น, พึงมี) √อส+อ+เอยฺย, ลบ อักษรต้นธาตุได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺพตฺถาสสฺสาทิโลโป จ. (รู ๔๙๖), หลัง อส ธาตุให้แปลง เอยฺย เป็น อิย, เอยฺยุํ เป็น อิยุํ ด้วยมหาสูตรว่า กฺวจิ ธาตุ ฯ. (รู ๔๘๘)

..