๑๐. บัณฑิตไม่ควรพูดเหลวไหล

๑๐. บัณฑิตไม่ควรพูดเหลวไหล

ภุญฺชนตฺถํ กถนตฺถํ, มุขํ โหตีติ โน วเท;

ยํ วา ตํ วา มุขารุฬฺหํ, วจนํ ปณฺฑิโต นโรฯ

„ชนผู้เป็นบัณฑิต จะไม่พูดคำเหลวไหล

ที่งอกจากปาก ด้วยคิดว่า 

มีปากเอาไว้สำหรับกิน

และมีเอาไว้สำหรับพูด.“

(กวิทัปปณนีติ, หมวดบัณฑิต, ๑๐, นรทักขทีปนี ๙๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ภุญฺชนตฺถํ (เพื่อประโยชน์แก่การกิน, เพื่อรับประทาน)

กถนตฺถํ (เพื่อประโยขน์แก่การกล่าว, เพื่อการพูด)

มุขํ (ปาก, หน้า, มุข) มุข+สิ

โหตีติ ตัดบทเป็น โหติ+อิติ (ย่อมมี+ว่า..ดังนี้)

โน (ไม่, หามิได้, โน) นิบาตบอกปฏิเสธ

วเท (พึงกล่าว, พูด) วท+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

ยํ วา ตํ วา (อย่างใดอย่างหนึ่ง, สักแต่ว่า, พล่อยๆ, อะไรก็ได้) ย+สิ, ต+สิ สัพพนาม, วา สองศัพท์เป็นนิบาต. (คำนี้ ท่านอาจารย์สมภพ สงวนพานิช ได้อธิบายไว้อย่างชัดเจนดีแล้ว ที่: http://dhammapalisikkha.blogspot.de/2016/06/blog-post_3.html)

มุขารุฬฺหํ (ที่งอกขึ้นจากปาก ที่งอกเงยในปาก) มุข (ปาก) + อารุฬฺห (งอกขึ้น) > มุขรุฬฺห+อํ

วจนํ (คำ, ถ้อยคำ, พจน์) วจน+อํ

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์) ปณฺฑิต+สิ

นโร (นรชน, คน, มนุษย์) นร+สิ

..