๔๗. คนเบากว่านุ่น

๔๗. คนเบากว่านุ่น

ตูลํ สลฺลหุกํ โลเก, ตโต จปลชาติโก;

ตโต โนสาวโก ตโต, ยติ ธมฺมปมาทโก ฯ

„นุ่นเป็นของเบาที่สุดในโลก,

เบากว่านั้น คือคนกลับกลอก;

เบากว่านั้นอีก คือคนไม่ฟังคำสอน, 

เบาสุดยิ่งกว่านั้น คือภิกษุผู้ประมาทในธรรม.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๔๗ มหารหนีติ ๑๔ ธัมมนีติ ๑๓ โลกนีติ ๑๔๖)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ตูลํ (นุ่น, ฝ้าย, สำลี) นป. ตูล+สิ หลังศัพท์นปุงสกลิงค์ อการันต์ให้แปลง สิ เป็น อํ ได้แน่นอน ด้วยสูตรว่า สึ. (รู ๑๙๕)

สลฺลหุกํ (ที่เบาสุดๆ, เบาอย่างแท้จริง) สํ+ลหุก = สลฺลหุก+สิ 

โลเก (ในโลก) โลก+สฺมึ แปลง สฺมึ เป็น เอ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สฺมาสฺมีนํ วา. (รู ๙๐)

ตโต (กว่านั้น) 

จปลชาติโก (ที่มีชาติรวนเร, -กลับกลอก, -กวัดแกร่ง, -หวั่นไหว, -คลอนแคลน) จปล+ชาติก > จปลชาติก+สิ

โนสาวโก (คนที่ไม่เชื่อฟัง, ไม่มีเหตุผล) โน+สาวโก, ในมหารหนีติเป็น โนวาทิโก. ส่วนในธัมมนีติและโลกนีติ เป็น วุฑฺฒานโมวาโท. 

ยติ (ผู้สำรวมอินทรีย์, พระภิกษุ) ยติ+สิ,  ในอภิธาน-สูจิ วิ. ยตตีติ ยติ, ยตมินฺทฺริยสํยโม เอเนสมฺถีติ วา ยติ. (แปลว่า ผู้สำรวม ชื่อว่า ยติ อีกอย่างหนึ่ง พวกชนที่มีความสำรวมอินทรีย์ ชื่อว่า ยติ), ในธัมมนีติเป็น ยติธมฺเม ปมาทโก (ผู้ประมาทในธรรมของพระภิกษุ)

ธมฺมปมาทโก (ผู้ประประมาทในธรรม) ธมฺม+ปมาทก > ธมฺมปมาทก+สิ 

..