๔๘. คำชมที่ควรชัง

๔๘. คำชมที่ควรชัง

ปณฺฑิตสฺส ปสํสาย, ทณฺโฑ พาเลน ทียเต;

ปณฺฑิโต ปณฺฑิเตเนว, วณฺณิโตว สุวณฺณิโต ฯ

“คนพาลย่อมให้โทษแก่บัณฑิต

ในเพราะการสรรเสริญเยินยอ,

บัณฑิตสรรเสริญบัณฑิตนั่นแล

ชื่อว่าถูกสรรเสริญที่น่าภูมิใจ.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๔๘ มหารหนีติ ๑๖ ธัมมนีติ ๓๕ โลกนีติ ๗๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ปณฺฑิตสฺส (แก่บัณฑิต) ปณฺฑิต+ส

ปสํสาย (ด้วยการสรรเสริญ, ยกย่อง, ชมเชย) ปสํสา+สฺมึ, แปลง สฺมึ เป็น อาย ด้วยสูตรว่า ฆโต นาทีนํ. (รู ๑๗๙)

ทณฺโฑ (ทัณฑ์, อาชญา, โทษ, ท่อนไม้) ทณฺฑ+สิ

พาเลน (อันคนพาล) พาล+นา

ทียเต (ย่อมให้) ทา+ย+เต ภูวาทิ. กัมม. ในเพราะ ย ปัจจัจให้แปลงสระที่สุดธาตุเป็น อี ด้วยสูตรว่า ยมฺหิ ทาธามาฐาหาปามหมถาทีนมี. (รู ๔๙๓)

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, นักปราชญ์, ผู้ฉลาด) ปณฺฑิต+สิ

ปณฺฑิเตเนว ตัดบทว่า ปณฺฑิเตน+เอว (อันบัณฑิตนั่นเทียว, อันบัณฑิตเท่านั้น) ปณฺฑิต+นา, เอว เป็นนิบาตกำหนด, ตัดสิน, จำกัดความ (อวธารณ).

วณฺณิโตว ตัดบทว่า วณฺณิโต+เอว (ยกย่อง, สรรเสริญ, ชมเชยนั่นเทียว) วณฺณ+อิ+ต > วณฺณิต+สิ

สุวณฺณิโต (ผู้ถูกสรรเสริญด้วยดี, -ยกย่องโดยชอบ) สุ+วณฺณิต > สุวณฺณิต+สิ

..