๕๖. ประโยชน์เขา-ประโยชน์เรา

๕๖. ประโยชน์เขา-ประโยชน์เรา

สจฺจํ ปุนปิ สจฺจนฺติ, ภุชมุกฺขิปฺปมุจฺจเต;

สกตฺโถ นตฺถิ นตฺเถว, ปรสฺสตฺถ มกุพฺพโตฯ

„ความจริงก็คือความจริง

แม้คนจะยักคิ้วหลิ่วตาพูดก็ตาม

เมื่อบุคคลไม่ทำประโยชน์แก่ผู้อื่น

ประโยชน์ตนที่ยังไม่มี คงจะไม่มีแน่แท้.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๕๖)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สจฺจํ (ความจริง, สัจจะ) สจฺจ+สิ

ปุนปิ (แม้อีก, ซ้ำ, แตกต่าง) ปุน+อปิ สมูหนิบาต

สจฺจนฺติ ตัดบทเป็น สจฺจํ+อิติ

ภุชมุกฺขิปฺปมุจฺจเต ตัดบทเป็น ภุชํ (ขนด, งวงช้าง) +อุกฺขิปฺปํ (ยกขึ้น, ขว้างทิ้ง, ยักคิ้ว) +อุจฺจเต (อันเขาย่อมพูด, ถูกกล่าว) วจ+ย+เต ภูวาทิ. กัมม. แปลง ว เป็น อุ ในเพราะยปัจจัย ด้วยสูตรว่า วจวสวหาทีนมุกาโร วสฺส เย. (รู ๔๗๘) เอา ย กับที่สุดธาตุเป็น จ ด้วยสูตรว่า ตสฺส จวคฺคยการวการตฺตํ สธาตฺวนฺตสฺส. (รู ๔๔๗) ซ้อน จฺ รวมสำเร็จรูปเป็น อุจฺจเต (อันเขาย่อมกล่าว).

สกตฺโถ (ประโยชน์ของตนเอง) สก+อตฺถ > สกตฺถ+สิ

นตฺถิ (มีอยู่ หามิได้, ย่อมไม่มี) น+อตฺถิ

นตฺเถว ตัดบทเป็น นตฺถิ+เอว

ปรสฺสตฺถมกุพฺพโต ตัดบทเป็น ปรสฺสตฺถํ (ซึ่งประโยชน์ของผู้อื่น)+อกุพฺพโต (ผู้ไม่กระทำอยู่) น+กุพฺพนฺต (กร+โอ+อนฺต) > อกุพฺพนฺต+ส = อกุพฺพโต

หมายเหตุ: คาถานี้ยอมรับว่าค่อนข้างเข้าใจยากอยู่  ขออนุญาตแปลเดา เอาแต่ใจความนะครับ :) 

..