๓๗. มีลูกคนเดียวก็ขอให้เป็นคนดี

๓๗. มีลูกคนเดียวก็ขอให้เป็นคนดี

วโร เอโก คุณี ปุตฺโต, น จ มูฬฺหสตานฺยปิ;

เอโก จนฺโท ตโม หนติ, น จ ตาราคโณ ตถา ฯ

“ลูกคนเดียวมีคุณธรรม ประเสริฐกว่า,

กว่าลูกร้อยคนที่โง่เขลา ไม่ประเสริฐเลย;

พระจันทร์ดวงเดียว ย่อมขจัดความมืดได้,

ส่วนหมู่ดาวเต็มฟ้า จะเป็นอย่างนั้นหามิได้.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๓๗ จาณักยนิตี ๑๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

วโร (ประเสริฐ, เลิศ, ดีกว่า)  วร+สิ

เอโก (หนึ่ง, เดียว, เอก) เอก+สิ

คุณี (ที่มีคุณ, มีความดี) คุณี+สิ วิ. คโณ อสฺส อตฺถีติ คุณี. (คนของเขามีอยู่ เหตุนั้น เขาชื่อว่าผู้มีคุณ) คุณ+อี ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต

ปุตฺโต (บุตร, ลูก),  ปุตฺต+สิ

น (ไม่, หามิได้) เป็นนิบาตบอกปฏิเสธ

จ (แต่, ส่วน) เป็นนิบาต 

มูฬฺหสตานฺยปิ ตัดบทเป็น มูฬฺหสตานิ+อปิ (แม้ร้อยแห่งบุตรที่โง่เขลา) มูฬฺห+สต > มูฬฺหสต+โย นปุสกลิงค์ ปฐมา. พหู.

เอโก จนฺโท (พระจันทร์ดวงหนึ่ง) เอก+สิ = เอโก, จนฺท+สิ = จนฺโท

ตโม หนติ (ย่อมทำลาย ซึ่งความมืด) ตโม = ตม+อํ,  เอา อํ เป็น โอ ได้บ้าง เป็นมโนคณาทิศัพท์ (วจีวิภาค ภาคที่ ๒ หน้า ๖๓, ข้อ ๖๙), √หน+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

ตาราคโณ (หมู่แห่งดาวทั้งหลาย) ตารา+คณ > ตาราคณ+สิ,  วิ. ตารานํ คโณ ตาราคโณ (หมู่แห่งดาว ท. ชื่อว่า ตาราคณ) ฉัฏฐีตัปปุริสสมาส

ตถา (อย่างนั้น) เป็นนิบาติใช้ในอรรถปฏิภาค (เปรียเทียบ)

..