๔๙. ผู้รับหาง่าย-ผู้ให้หายาก

๔๙. ผู้รับหาง่าย-ผู้ให้หายาก

สเตสุ ชายเต สูโร, สหสฺเสสุ จ ปณฺฑิโต;

วุตฺตา สตสหสฺเสสุ, ทาตา ภวติ วา น วา ฯ

“ในจำนวนร้อยคนจะมีคนกล้าหนึ่งคน,

ในจำนวนพันคนจะมีบัณฑิตหนึ่งคน;

ในแสนคนทั้งคนกล้าและบัณฑิตที่ว่านั้น,

คนชอบให้ทานย่อมมีบ้าง หรืออาจไม่มีเลย.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๔๙ มหารหนีติ ๑๗ ธัมมนีติ ๓๖๒)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สเตสุ (ในร้อย.., ในจำนวนร้อย..) สต+สุ

ชายเต (ย่อมเกิด, ย่อมมี) √ชน+ย+เต ทิวาทิ.​ กัตตุ. แปลงที่สุดธาตุเป็น อา ด้วยการโยควิภาค(การแบ่งสูตร) ว่า ชนาทีนมา. จากสูตรเต็มว่า ชนาทีนมา ติมฺหิ จ. (รู ๖๑๙)

สูโร (คนกล้า, กล้าหาญ)  สูร+สิ

สหสฺเสสุ (ในพัน.., ในจำนวนพัน..) สหสฺส+สุ

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, ผู้มีปัญญา, นักปราชญ์) ปณฺฑิต+สิ 

วุตฺตา (ที่กล่าวแล้ว) √วจ+ต > วุตฺต+โย แปลง ว เป็น อุ และลบ จ ที่สุดธาตุด้วยสูตรว่า วจ วา วุ. (รู ๖๒๙), ซ้อน ตฺ อักษร, และลง ว อาคมอีกที่หนึ่งสำหรับศัพท์นี้ ถ้าไม่ลง ว อาคมก็จะมีรูปเป็น “อุตฺต” แปลว่า กล่าวแล้ว.

สตสหสฺเสสุ (ในแสน.., ในจำนวนแสน..)  สตสหสฺส+สุ

ทาตา (ผู้ให้, นักบริจาค) ทาตุ+สิ 

ภวติ (ย่อมมี) √ภู+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

วา (หรือ, บ้าง) วา ศัพท์ มาคู่กันนิยมแปลตัวหน้าว่า “หรือ” ตัวหลังว่า “หรือว่า” เช่น ภวติ วา (ย่อมมีบ้าง) น ภวติ วา (หรือว่าย่อมไม่มี)

น วา (หรือไม่มี, ไม่มีบ้าง)  อนึ่ง นวา เขียนติดกันก็ได้ มักแปลว่า มีได้บ้าง, ได้บ้าง, มีบ้าง เป็นต้น.

..