๗๖. วิญญูชนคนฉลาด

๗๖. วิญญูชนคนฉลาด

มุหุตฺตมปิ เจ วิญฺญู, ปณฺฑิตํ ปยิรุปาสติ;

ขิปฺปํ ธมฺมํ วิชานาติ, ชิวฺหา สูปรสํ ยถา ฯ

“ถ้าว่าวิญญูชนเข้าไป

นั่งใกล้บัณฑิตแม้ครู่หนึ่ง 

ท่านย่อมรู้ธรรมได้ฉับพลัน 

เหมือนลิ้นรู้รสแกง ฉะนั้น”

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๗๖ โลกนีติ ๒๖, ธัมมนีติ ๑๕๐, ขุ. ธ. ๒๕/๑๕ พาลวรรค)

..

ศัพท์น่ารู้ :

มุหุตฺตมปิ ตัดบทเป็น มุหุตฺตํ+อปิ (ครู่เดียว+แม้ = แม้ครู่เดียว, แม้ไม่นาน, แม้เพียงชั่วครู่) มุหุตฺต+อํ, อปิ อุปสัคในอรรถสัมภาวนา เป็นต้น

เจ (ถ้าว่า, หาว่า)  นิบาตในอรรถความสงสัย (สงฺกาวฏฺฐาน)

วิญฺญู (ผู้รู้, วิญฺญูชน) วิญฺญู+สิ ลบ สิ วิภัตติด้วยสูตรว่า เสสโต โลปํ คสิปิ. (๗๔)

ปณฺฑิตํ (บัณฑิต, ผู้มีปัญญ) ปณฺฑิต+อํ 

ปยิรุปาสติ (เข้าไปหา, เข้าไปนั่งใกล้) ปริ+ย+อุป+√อาส-อุปเวสเน+อ+ติ, ลง ย อาคม หลัง ปริ อุปสัค ให้ทำวัณณปริยาย (สลับอักษร รย เป็น ยร) ด้วย จ ศัพท์ในสูตรว่า โท ธสฺส จ. (รู ๒๗) ดูรายละเอียดเพิ่มจากสูตรว่า อนุปทิฏฺฐานํ วุตฺตโยคโต (รู ๕๙) 

ขิปฺปํ (ด่วน, เร็ว, พลัน) ขิปฺป+อํ

ธมฺมํ (ธรรม) ธมฺม+อํ

วิชานาติ (รู้แจ้ง, รู้ชัดเจน)  วิ+√ญา-อวโพธเน+นา+ติ กิยาทิ. กัตตุ.

ชิวฺหา (ลิ้น, ชิวหา) ชิวฺหา+สิ

สูปรสํ (รสแกง) สูป+รส > สูปรส+อํ

ยถา (เหมือน, ดุจ) นิบาตบอกอุปมา

..