๖๖. ศิษย์มีครู งูมีพิษ

๖๖. ศิษย์มีครู งูมีพิษ

ตสฺมา อกฺขรโกสลฺลํ, สมฺปาเทยฺย หิตตฺถิโก;

อุปฏฺฐหํ ครุํ สมฺมา, อุฏฺฐานาทีหิ ปญฺจหิ ฯ

„เพราะเหตุนั้น ผู้ปรารถนาประโยชน์ 

พึงอุปัฏฐากครูด้วยกิจ ๕ ประการ 

มีการลุกขึ้นรับเป็นต้นโดยชอบ 

ยังความฉลาดในอักษรให้ถึงพร้อมเถิด.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๖๖ ปทรูปสิทธิ สูตรที่ ๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ตสฺมา (เพราะเหตุนั้น) ต+สฺมา สัพพนาม

อกฺขรโกสลฺลํ (ความเป็นผู้ฉลาดในอักษร) อกฺขร+โกสลฺล > อกฺขรโกสลฺล+อํ วิ. อกฺขเรสุ กุสลํ อสฺสาติ = อกฺขรกุสโล (ฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส), อกฺขรกุสลสฺส ภาโว = อกฺขรโกสลฺลํ (ภาวตัทธิต)

สมฺปาเทยฺย (พึงให้ถึงพร้อม) สํ+√ปท+เณ+เอยฺย ภูวาทิ. เหตุกัตตุ.

หิตตฺถิโก (ผู้ปรารถนาประโยชน์) หิต+อตฺถิก > หิตตฺถิก+สิ วิ. หิเตน อตฺถิโก = หิตตฺถิโก ( ผู้มีความปรารถนา ด้วยประโยชน์เกื้อกูล คือ หิตัตถิกะ) ตติยาตัปปุริสสมาส 

อุปฏฺฐหํ (อุปัฏฐาก, รักใช้) อุป+√ฐา+อ+อนฺต > อุปฏฺฐหนฺต+สิ, ลง ห อาคม.

ครุํ (ครู) ครุ+อํ ทุติยาวิภัตติ

สมฺมา (โดยชอบ) เป็นนิบาตใชในอรรถตติยาวิภัตติ (สยํ สามํ สํ สมฺมา กินฺติ อิจฺเจเต ตติยตฺเถ)

อุฏฺฐานาทีหิ (ด้วยกิจ-มีการลุกขึ้นยืนเป็นต้น) อุฏฺฐาน+อาทิ >  อุฏฺฐานาทิ+หิ,  อาทิศัพท์ (ที่แปลว่า „เป็นต้น“) ในศัพท์นี้หมายถึงอะไรบ้าง เราจะไปศึกษาในวันพรุ่งนี้ครับ.

ปญฺจหิ (ห้า) ปญฺจ+หิ 

..