๘๑. ก้าวแรกมีค่า-เร็วช้าไม่สำคัญ

๘๑. ก้าวแรกมีค่า-เร็วช้าไม่สำคัญ

คจฺฉํ กิปิลฺลิโก ยาติ, โยชนานํ สตานิปิ;

อคจฺฉํ เวนยฺโยอปิ, ปทเมกํ น คจฺฉติฯ

“มดน้อยที่ไต่ไปอยู่ ย่อมไปได้,

แม้ระยะทางเป็นร้อยโยชน์;

แม้เป็นเวไนยบุคคล เมื่อไม่ย่างเท้าเดิน,

ก็ย่อมไปไม่ได้ แม้สิ้นทางก้าวเดียว.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๘๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

คจฺฉํ (ไปอยู่, เมื่อไป) คจฺฉนฺต+สิ ปฐมา. ในเพราะสิวิภัตติ ให้แปลง นฺต เป็น อํ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สิมฺหิ คจฺฉนฺตาทีนํ นฺตสทฺโท อํ. (รู ๑๐๗) = คจฺฉํ+สิ, ลบ สิ วิภัตติ ด้วยสูตรว่า เสสโต โลปํ คสิปิ. (รู ๗๔) รวมเป็น คจฺฉํ.

กิปิลฺลิโก (ปลวก) กิปิลฺลิก+สิ  ปฐมา.

ยาติ (ไป, ถึง) √ยา+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

 โยชนานํ (แห่งโยชน์ ท.) โยชน+นํ ฉัฏฐี.

สตานิปิ ตัดบทเป็น สตานิ+อปิ (แม้ร้อย ท.) สต+โย = สตานิ นปุ. 

อคจฺฉํ (ไม่ไปอยู่, เมื่อไม่ไป) น+คจฺฉนฺต > อคจฺฉนฺต+สิ ปฐมา.

เวนยฺโยอปิ ตัดบทเป็น เวนยฺโย+อปิ (แม้บุคคลที่ควรแนะนำได้, เวไนยสัตว์) 

ปทเมกํ ตัดบทเป็น ปทํ+เอกํ (ก้าวหนึง) ปท+อํ = ปทํ, เอก+อํ = อํ

น (ไม่,หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

คจฺฉติ (ย่อมไป) √คมุ+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. แปลง ม อันที่สุดแห่งคมุธาตุเป็น จฺฉ ในเพราะวิภัตติทั้งปวงได้บ้าง ด้วยสูตรว่า คมิสฺสนฺโต จฺโฉ วา สพฺพาสุ. (รู ๔๔๒) = คจฺฉ+อ+ติ รวมเป็น คจฺฉติ

..