๑๐๒. ศัตรูในครอบครัว

๑๐๒. ศัตรูในครอบครัว

อิณกตฺตา ปิตา สตฺตุ, มาตา จ พฺยภิจารินี;

ภริยา รูปวตี สตฺตุ, ปุตฺโต สตฺตุ อปณฺฑิโต ฯ

“บิดา ผู้ก่อหนี้สิน ชื่อว่าเป็นศัตรู,

มารดา ผู้ประพฤติชั่ว ชื่อว่าเป็นศัตรู;

ภรรยา ผู้มีรูปงาม ชื่อว่าเป็นศัตรู,

บุตร ที่ขาดปัญญา ชื่อว่าเป็นศัตรู.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๐๒ จาณักยนีติ ๔๕)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อิณกตฺตา (ผู้กระทำหนี้, ที่สร้างหนี้สิน) อิณกตฺตุ+สิ, วิ. อิณํ กโรตีติ อิณกตฺตา (ผู้ใด ย่อมกระทำ ซึ่งหนี้ เหตุนั้น ผู้นั้น ชื่อว่า อิณกัตตุ) อิณ+กร+ตุ+สิ = อิณกตฺตา, ลง ตุ ปัจจัยด้วยสูตรว่า สพฺพโตณฺวุตฺวาวี วา. (รู ๕๖๘) จัดเป็นทุติยาตัปปุริสสมาส

ปิตา (บิดา, พ่อ) ปิตุ+สิ วิ. ปุตฺตํ ปาตีติ ปิตา (ผู้รักษาบุตร ชื่อว่า บิดา) มาจาก ปา-รกฺขเณ+ริตุ ปัจจัย ลงด้วยสูตรว่า ปาทิโต ริตุ. (รู ๕๗๕)

สตฺตุ (ศัตรู, ผู้เบียดเบียน) สตฺตุ+สิ 

มาตา (มารดา, แม่) มาตุ+สิ วิ. ปุตฺตํ มาเนตีติ มาตา (ผู้บูชาบุตร ชื่อว่า มารดา) มาจาก มาน-ปูชายํ+ราตุ ปัจจัย ลงด้วยสูตรว่า มานาทีหิ ราตุ. (รู ๕๗๖)

จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาตใช้ในอรรถรวบรวม (สมุจจยัตถะ)

พฺยภิจารินี (ผู้ประพฤติผิด, ประพฤติล่วงเกิน) พฺยภิจารินี+สิ

ภริยา (ภรรยา, เมีย) ภริยา+สิ 

รูปวตี (ผู้มีรูปงาม) รูปวนฺตี+สิ 

สตฺตุ (ศัตรู, ผู้เบียดเบียน) สตฺตุ+สิ

ปุตฺโต (บุตร, ลูก) ปุตฺต+สิ 

สตฺตุ (ศัตรู, ผู้เบียดเบียน) สตฺตุ+สิ 

อปณฺฑิโต (ไม่เป็นบัณฑิต, ไม่ใช่คนฉลาด, เป็นไม่มีปัญญา) อปณฺฑิต+สิ, วิ. น ปณฺฑิโต อปณฺฑิโต (ผู้มิใช่บัณฑิต ชื่อว่า อปัณฑิตะ) เป็นนนิบาตบุพรบทกัมมธารยสมาส. แปลง น เป็น อ ในตัปปุริสสมาส ด้วยสูตรว่า อตฺตํ นสฺส ตปฺปุริเส. (รู ๓๔๔)

..