๙๕. ลักษณะพวกมีปมด้อย

๙๕. ลักษณะพวกมีปมด้อย

อปฺปรูโป พหุํภาโส, อปฺปปญฺโญ ปกาสโก;

อปฺปปูโร ฆโฏ โขเภ, อปฺปขีรา คาวี จเลฯ

“คนขี้เหร่ เป็นคนมักช่างคุย, 

คนมีปัญญาน้อย เป็นคนมักโอ้อวด;

หม้อน้ำที่พร่อง กระฉอกง่าย, 

แม่โคมีน้ำนมน้อย มักถีบถอง.“

(กวิทปฺปณนีติ ๙๕, โลกนีติ ๓๒)

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๕๐ มหารหนีติ ๑๘, ธัมมนีติ ๓๔)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อปฺปรูโป (คนมีรูปน้อย, คนขี้เหร่, รูปไม่หล่อ) อปฺปรูป+สิ, ถ้า อภิรูโป (ชายรูปหล่อ), อภิรูปา (หญิงรูปสวย)

พหุํภาโส (คนพูดมาก, คุยเก่ง,  ช่างคุย) พหุํภาส+สิ

อปฺปปญฺโญ (คนมีปัญญาน้อย, คนโง่) อปฺปปญฺญ+สิ, อปฺป (น้อย) + ปญฺญา (ปัญญา) วิ. อปฺปา ปญฺญา ยสฺสาติ อปฺปปญฺโญ, ปุริโส. (ปัญญา ของบุรุษใด มีน้อย เหตุนั้น ผู้บุรุษนั้น ชื่อว่า อปฺปปญฺโญ) เป็นฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส

ปกาสโก (คนมักโอ้อวด, โผงผาง, ชอบโวยวาย) ปกาสก+สิ

อปฺปปูโร (ที่เต็มน้อย, ทีไม่เต็ม, ที่พร่อง) อปฺปปูร+สิ

ฆโฏ (หม้อ, หม้อน้ำ) ฆฏ+สิ

โขเภ (กระฉอก) ขุภ+อ+เอยฺย, ขุภ-สญฺจเล ในความสั่นไหว เป็นได้ ๓ คณะธาตุ คือ ภูวาทิ. ทิวาทิ. กิยาทิ.

อปฺปขีรา (น้ำนมน้อย) อปฺปขีรา+สิ วิ. อปฺปํ ขีรํ ยสฺสาติ อปฺปขีรา, คาวี. (น้ำนม ของแม่โคใด มีน้อย เหตุนั้น แม่โคนั้น ชื่ิอว่า อปฺปขีรา) ฉัฏฐีพหุพพีหิสมาส 

คาวี (แม่โคนม) คาวี+สิ 

จเล (ไหว, สั่น, ดิ้น) จล+อ+เอยฺย

ในโลกนีติ (โลกนีติ ๓๒) มีข้อความต่างกันนิดหน่อยดังนี้

อปฺป-รูโป พหุํ ภาโส,

อปฺป-ปญฺโญ ปกาสิโต;

อปฺป-ปูโร ฆโฏ โขเภ,

อปฺป-ขีรา คาวี จเถฯ

ที่แปลกคือ จเถ ศัพท์นี้ น่่าจะเป็นคลาดเคลื่อนมาจาก จเล มากกว่า เพราะยังไม่พบว่า จถ ธาตุ ขอให้นักศึกษาช่วยกันคนคว้าหาความจริงกันต่อไปเถิด.