๑๑๗. สถานที่ไม่ควรอยู่นาน

 ๑๑๗. สถานที่ไม่ควรอยู่นาน

ยสฺมึ เทเส น สมฺมาโน, น ปิโย น จ พนฺธโว;

น จ วิชฺชาคโม โกจิ, น ตตฺถ ทิวสํ วเสฯ

“ณ ที่ใด ไม่มีความนับถือกัน,

ไม่มีความรักให้กัน ไม่มีญาติพวกพ้อง;

ไม่มีการศึกษาสิ่งเป็นประโยชน์เลย,

ณ ที่นั้น ไม่ควรอยู่นานสิ้นวันหนึ่ง.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๑๗ โลกนีติ ๑๑๔ มหารหนีติ ๖๙ ธัมมนีติ ๘๒ จาณักยนีติ ๓๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ยสฺมึ (ใด) ย+สฺมึ, สัพพนาม

เทเส (ในประเทศ, สถานที่) เทส+สฺมึ 

น (ไม่, หามิได้) เป็นนิบาตบอกปฏิเสธ

สมฺมาโน (มีความเคารพกัน, มีความนับถือกัน, การบูชา) สมฺมาน+สิ

ปิโย (ความรัก, เปรมปรีย์, แช่มชื่นใจ) ปีติ+สิ  โลกนีติ เป็น เปมํ, ธัมมนีติ เป็น ปีติ

จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาตใช้ในอรรถรวบรวม (สมุจจยัตถะ)

พนฺธโว (มีญาติ, พวกพ้อง, เผ่าพันธุ์ ท.) พนฺธุ+โย แปลง โย เป็น โว ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ลโต โวกาโร จ. (รู ๑๕๕), แปลง อุ เป็น อ ด้วยสูตรว่า เวโวสุ โล จ. (๑๕๖) สำเร็จรูปเป็น พนฺธโว (ญาติ ท.) แจกและทำตัวเหมือน ภิกฺขุ (พระภิกษุ)

วิชฺชาคโม (การเรียน-, การศึกษาวิชา) วิชฺชา+อาคม > วิชฺชาคม+สิ วิ. วิชฺชาย อาคโม วิชฺชาคโม (การเรียนวิชา ชื่อว่า วิชฺชาคโม) ฉัฏฐีตัปปุริสสมาส

โกจิ (ไรๆ, บางอย่าง, บ้างเลย) -ปุงลิงค์, กาจิ -อิตฺถีลิงค์, กิญฺจิ -นปุงสกลิงค์ มาจาก กึ+สิ+จิ 

ตตฺถ (ในประเทศนั้น = ตสฺมึ ปเทเส) ต+ถ ลง ถ ปัจจัยหลังสัพพนามทั้งหลาย ในอรรถสัตตมีวิภัตติ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ตฺรถ สตฺตมิยา สพฺพนาเมหิ. (รู ๒๖๖) 

ทิวสํ (สิ้นวัน, ตลอดวัน) ทิวส+อํ 

วเส (พึงอยู่, พึงพัก, ควรอาศัย) √วส+อ+เอยฺย, ภูวาทิ. กัตตุ.

..

คราวนี้ขออนุญาตนำคาถาเดียวกันนี้ที่มากจากนีติต่าง ๆ มาลองเปรียบเทียบกันดู อาจจะทำให้ได้ข้อคิดบางอย่าง เช่นว่า ทำไม่จึงมีศัพท์แตกต่างกัน ท่านโบราณาจารย์ท่านมีแนวคิดเช่นไร เพราะบางคำไม่สามารถแปลเหมือนกันได้ ขอท่านผู้ช่วยกันพิจารณาและวิจารณ์ตามอัธยาศัยเถิด.

ในโลกนีติ (โลกนีติ ๑๑๔) มีข้อความต่างกันดังนี้

ยสฺมึ ปเทเส น มาโน,

น เปมํ น จ พนฺธวา;

น จ วิชฺชาคโม โกจิ,

น ตตฺถ ทิวสํ วเสฯ

ในมหารหนีติ (มหารหนีติ ๖๙) มีข้อความต่างกันดังนี้

ยสฺมึ เทเส น สมฺมาโร,

น ปิติ น จ พนฺธวา;

น จ วิชฺชาคโม โกจิ,

น ตตฺถ วสตี วสฺเสฯ

ในธัมมนีติ (ธมฺมนีติ ๘๒) มีข้อความต่างกันดังนี้

ยตฺถ เทเส น สมาโน, 

น ปีติ น จ พนฺธโว;

น จ วิชฺชาคโม โกจิ, 

น ตตฺถ ทิวสํ วเสฯ

และในจาณักยนีติ (จาณฺกยนีติ ๓๗) มีข้อความต่างกันดังนี้

ยสฺมึ เทเส น สมฺมานํ,

น ปีติ น จ พนฺธวา;

น จ วิชฺชาคโม โกจิ,

ตํ เทสํ ปริวชฺชเยฯ

..