๙๘. เหมือนคนใบ้เห็นฝัน

๙๘. เหมือนคนใบ้เห็นฝัน

โย สิสฺโส สิปฺปโลเภน, พหุํ คณฺหาติ ตํ สิปฺปํ;

มูโคว สุปินํ ปสฺสํ, กเถตุมฺปิ น อุสฺสเห ฯ

“ศิษย์คนใดย่อมเรียนศิลปะทีละมาก ๆ,

เพราะความโลภในความวิชาความรู้;

ศิษย์คนนั้น ย่อมไม่อาจบอกสิ่งที่ตนเรียนได้,

เหมือนคนใบ้ ที่เห็นความฝัน ฉะนั้น.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๙๘ โลกนีติ ๓๘, ธัมมนีติ ๒๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

โย (ใด) สิสฺโส (ศิษย์, นักศึกษา) 

สิปฺปโลเภน (ด้วยความโลภในศิลปะ, -วิชา) สิปฺป+โลภ > สิปฺปโลภ+นา, วิ. สิปเปสุ โลโภ สิปฺปโลโภ (ความโลภในวิชา ชื่อว่า สิปฺปโลภ) สัตตมีตัปปุริสสมาส.

พหุํ (มาก, มากมาย, เยอะแยะ, หลากหลาย, ) พหุ+อํ 

คณฺหาติ (ถือเอา, จับ, ยึด, เรียน) √คห+ณฺหา+ติ, คหาทิ. กัตตุ. ลง ณฺหา ปัจจัย ด้วยสูตรว่า คหาทิโต ปฺปณฺหา. (รู ๕๑๗), ในเพราะ ณฺหา ปัจจัย ให้ลบ ห แห่ง คหธาตุ ด้วยสูตรว่า หโลโป ณฺหามฺหิ. (๕๑๘) สำเร็จรูปเป็น คณฺหาติ, หรือ คณฺหติ ก็ได้ ในเพราะทำเป็นรัสสะ

ตํ (นั้น) ต+อํ, สิปฺปํ (ซึ่งศิลปะ, -ความรู้, วิชา) สิปฺป+อํ

มูโคว ตัดบทเป็น มูโค+อิว (คนใบ้+ดุจ, เหมือนคนใบ้) 

สุปินํ (ความฝัน) สุปิน+อํ 

ปสฺสํ (เห็นอยู่) √ทิส+อ+อนฺต > ปสฺสนฺต+อํ, ปุพฺพกาลกิริยาใน อุสฺสาเห

กเถตุมฺปิ ตัดบทเป็น กเถตุํ+อปิ (เพื่ออันกล่าว+แม้,  แม้เพื่ออันกล่าว), √กถ+เณ+ตุํ > กเถตุํ+สิ ลบ สิ วิภัตติ., 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ 

อุสฺสเห (พึงอุตส่าห์, -สามารถ) อุ+√สห+อ+เอยฺย ภูวาทิ.​ กัตตุ.

ส่วนในธัมมนีติ (คาถา ๒๗) มีข้อความที่แตกต่างจากคัมภีร์โลกนีติและกวิทัปปณนีติ ในบาทคาถาที่ ๒ และ ๔ ดังนี้

โย สิสฺโส สิปฺปโลเภน, พหุํ พหุํว คณฺหาติ;

มูโคว สุปินํ ปสฺสํ, น สกฺกา กถิตุํ ปรํฯ

“นักศึกษาใดเรียนวิชาทีละมากๆ, 

เพราะความโลภในความรู้;

เขาจะไม่สามารถบอกสิ่งที่เรียนกะคนอื่นได้, 

เปรียบเหมือนคนใบ้ที่เห็นความฝัน ฉะนั้น.“

..