๑๐๑. ลูกดีเป็นศรีแก่ตระกูล

๑๐๑. ลูกดีเป็นศรีแก่ตระกูล

เอเกนาปิ สุรุกฺเขน, ปุปฺผิเตน สุคนฺธินา;

วาสิตํ กานนํ สพฺพํ, สุปุตฺเตน กุลํ ยถา ฯ

“เพราะต้นไม้พันธุ์ดี แม้ต้นเดียว,

ที่ผลิดอกบานสะพรั่งทั้งมีกลิ่นหอม;

ป่าทั้งหมดก็พลอยมีกลิ่นหอมไปด้วย ฉันใด,

เพราะลูกดีมีความประพฤติที่ดีงาม,

วงศ์ตระกูล ก็พลอยมีชื่อเสียงไปด้วย ฉันนั้น.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๐๑ จาณักยนีติ ๑๓)

..

ศัพท์น่ารู้ :

เอเกนาปิ ตัดบทเป็น เอเกน+อปิ 

สุรุกฺเขน (ต้นไม้พันธุ์ดี, -สมบูรณ์, -ไม้แก่นหอม), สุรุกฺข+นา ในจาณักยนีติ เป็น สุวกฺเขน

ปุปฺผิเตน (ที่ออกดอก, บาน) √ปุปฺผ+อิ+ต > ปุปฺผิต+นา, ปุปฺผ-วิกาเส ในอรรถบาน, ออกดอก

สุคนฺธินา (ที่มีกลิ่นหอม) สุคนฺธี+นา

วาสิตํ (อบแล้ว, รวมกัน) √วาส+อิ+ต > วาสิต+สิ, วาส-สุรภีกรเณ ในอรรถทำให้มีกลิ่นหอม

กานนํ (ป่าไม้) กานน+สิ 

สพฺพํ (ทั้งปวง, ทั้งหมด) สพฺพ+สิ ในจาณักยนีติบาทคาถาที่ ๓ นี้ เป็น วาสิตสฺส วนํ สพฺพํ.

สุปุตฺเตน (บุตรที่ดี) สุปุตฺต+นา 

กุลํ (ตระกูล, สกุล) กุล+สิ

ยถา (เหมือน, ดุจ) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ

..