๑๓๗. พึงขจัดมลทินในทุกโอกาส

๑๓๗. พึงขจัดมลทินในทุกโอกาส

อนุปุพฺเพน เมธาวี, โถกํ โถกํ ขเณ ขเณ;

กมฺมาโร รชตสฺเสว, นิทฺธเม มลมตฺตโนฯ

„ผู้มีปัญญาพึงกำจัดมลทินของตน

ที่ละนิดทีละหน่อยในทุกโอกาส

ตามลำดับดุจช่างทองกำจัดสนิม

อันเป็นมลทินแห่งทองออกไป ฉะนั้น.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๓๗  นรทักขทีปนี ๑๐๘ ขุ. ธ. ๒๕/๒๘ มลวรรค)

..

ศัพท์น่ารู้ :

อนุปุพฺเพน (ตามข้างหน้า, ตามลำดับ) อนุปุพฺพ+นา

เมธาวี (นักปราชญ์, ผู้มีปัญญา) เมธาวี+สิ วิ. เมธา อสฺส อตฺถีติ เมธาวี (ผู้มีปัญญา ชื่อว่า เมธาวี) เป็นอัสสัตถิตัทธิต มาจาก เมธา+วี ปัจจัย. ถ้าเป็นหญิงก็ต้องเป็น เมธาวินี (หญิงผู้มีปัญญา) 

โถกํ โถกํ (หน่อยหนึ่ง ๆ, ทีละนิดทีละหน่อย) โถก+อํ

ขเณ ขเณ (ในขณะ ๆ, ทุกขณะ, ทุกโอกาส) ขณ+สฺมึ

กมฺมาโร (ช่างโลหะ, ช่างเหล็ก, ช่างทอง, ช่างจาระไน) กมฺมาร+สิ

รชตสฺเสว ตัดบทเป็น รชตสฺส+อิว (แห่งเงิน + ดุจ, เพียงดัง, ราวกะ) รชต+ส = รชตสฺส (แห่งเงิน), อิว เป็นนิบาตบอกการเปรียบเทียบ

นิทฺธเม (กำจัดออก, ปัดออก, เป่าออก) นิ+√ธม+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

มลมตฺตโน ตัดบทเป็น มลํ+อตฺตโน (ซึ่งมลทิน+แห่งตน) มล+อํ = มลํ (ซึ่งมลทิน, สนิม), อตฺต+ส = อตฺตโน (ของตน).

..