๑๔๓. ดุจช้างไพรไร้ดวงตา

 ๑๔๓. ดุจช้างไพรไร้ดวงตา

โย นิรุตฺตึ น สิกฺเขยฺย, สิกฺขนฺโต ปิฏกตฺตยํ;

ปเท ปเท วิกงฺเขยฺย, วเน อนฺธคโช ยถาฯ

„บุคคลที่ไม่ศึกษาหลักนิรุตติศาสตร์

เมื่อไปศึกษาพระไตรปิฏกอรรถกถา

ย่อมจะสังสัยในทุก ๆ บท เหมือนช้าง

ตาบอดท่องเที่ยวไปในป่า ฉะนั้น.

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๔๓)

..

ศัพท์น่ารู้ :

โย (ใด, ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม.

นิรุตฺตึ (นิรุตติ, หลักภาษา, ไวยากรณ์) นิรุตฺติ+อํ

น  (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สิกฺเขยฺย (ศึกษา, เรียน, ค้นคว้า) สิกฺข+อ+เอยฺย ภูวาท. กัตตุ.

สิกฺขนฺโต (ศึกษาอยู่, เรียนอยู่) สิกฺข+อ+อนฺต > สิกฺขนฺต+สิ

ปิฏกตฺตยํ (หมวดสามแห่งปิฏก, พระไตรปิฏก) ปิฏก+ตย > ปิฏกตฺตย+อํ

ปเท ปเท (ทุกบท) ปท+สฺมึ

วิกงฺเขยฺย (สงสัย, ลังเล, กังขา)  กงฺข+อ+เอยฺย ภูวาทิ.​ กัตตุ.

วเน (ป่า) วน+สฺมึ

อนฺธคโช (ช้างตาบอด) อนฺธ (บอด, มืดบอด) + คช (ช้าง)  > อนฺธคช+สิ

ยถา (เหมือน, ดุจ) นิบาตบอกการเปรียบเทียบ

โย นิรุตฺตึ น สิกฺเขยฺย, สิกฺขนฺโต ปิฏกตฺตยํ;

ปเท ปเท วิกงฺเขยฺย, วเน อนฺธคโช ยถา

โย ปุคฺคโล อ. บุคคลใด สิกฺขนฺโต ศึกษาอยู่ ปิฏกตฺตยํ ซึ่งพระไตรปิฏก น สิกฺเขยฺย ไม่พึงศึกษา นิรุตฺตึ ซึ่งหลักไวยากรณ์, โส ปุคฺคโล อ. บุคคลนั้น วิกงฺเขยฺย พึงสงสัย ปเท ปเท ทุกๆ บท, ยถา เหมือน อนฺธคโช อ. ช้างตาบอด วิจรนฺโต ตัวเที่ยวไปอยู่ วเน ในป่า ฉะนั้น.

..