๑๒๖. แสงใดฤๅจักสู้แสงธรรม

๑๒๖. แสงใดฤๅจักสู้แสงธรรม

ปโทเส ทีปโก จนฺโท, ปภาเต ทีปโก รวิ;

ติโลเก ทีปโก ธมฺโม, สุปุตฺโต กุลทีปโกฯ

“พระจันทร์ให้แสงสว่างในกลางคืน,

พระอาทิตย์ให้แสงสว่างในกลางวัน;

พระธรรมให้แสงสว่างในโลกทั้งสาม,

ลูกที่ดีให้ความรุ่งเรืองแก่ตระกูล.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๒๖ ธัมมนีติ ๒๖๓)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ปโทเส (ประทุษร้าย, โกรธ, ขัดเคือง, พลบค่ำ, กลางคืน) ปโทส+สฺมึ 

ทีปโก (ผู้ส่องแสง, ตะเกียง)  ทีปก+สิ

จนฺโท (พระจันทร์) จนฺท+สิ

ปภาเต (รุ่งอรุณ, สว่าง, กลางวัน) ปภาต+สฺมึ

รวิ (พระอาทิตย์) รวิ+สิ

ติโลเก (โลกสาม) ติโลก+สฺมึ วิ. ตโย โลกา = ติโลกํ (โลกทั้งหลาย สาม ชื่อว่า ติโลก) เป็นทิคุสมาส (กัมมธารยสมาสที่สังขยาอยู่หน้า เรียกว่า ทิคุสมาส) 

ธมฺโม (พระธรรม, ธรรมะ) ธมฺม+สิ

สุปุตฺโต (บุตรที่ดี, ลูกดีมีคุณธรรม)  สุปุตฺต+สิ

กุลทีปโก (ผู้ทำตระกูลให้สว่าง, ทำตระกลูให้รุ่งเรือง) กุล+ทีปก > กุลทีปก+สิ

อาจเรียงประโยคใหม่ให้เข้าใจง่าย ดังนี้

๑. จนฺโท ปโทเส ทีปโก โหติ.

๒. รวิ ปภาเต ทีปโก โหติ.

๓. ธมฺโม ติโลเก ทีปโก โหติ.

๔. สุปุตฺโต กุลทีปโก โหติ.

..