๑๒๙. คนพูดคู่คนฟัง

๑๒๙. คนพูดคู่คนฟัง

กึ กริสฺสนฺติ วตฺตาโร, โสตํ ยตฺถ น วิชฺชเต;

นคฺคกปณเก เทเส, รชโก กึ กริสฺสติฯ

“ในที่ใดไม่มีการตั้งใจฟัง;

ผู้กล่าวสอนจะทำอะไรให้ได้,

ดุจในที่มีพื้นที่ว่างและจำกัด,

ช่างย้อมจะทำอะไรให้ได้เล่า!“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๒๙ จาณักยนีติ ๑๑๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

กึ (อะไร, หรือ) กึ+สิ สัพพนาม

กริสฺสนฺติ (จักทำ) √กร+โอ+อิ+สฺสนฺติ  ตนาทิ. กัตตุ.

วตฺตาโร (ผู้กล่าว, ผู้สอน ท.) วตฺตุ+โย แปลงที่สุด วตฺตุ เป็น อาร ด้วยสูตรว่า อญฺเญสฺวรตฺตํ. (รู ๑๕๙) = วตฺตฺ อาร+โย, แปลง โย เป็น โอ ด้วยสูตรว่า ตโต โยนโม ตุ. (รู ๑๖๐) = วตฺตฺ อาร+โอ แยก-ลบ-รวม สำเร็จรูปเป็น วตฺตาโร (ผู้กล่าว ท. ครู, อาจารย์, ผู้สอน)

โสตํ (หู, กระแส, การฟัง, นักศึกษา) โสต+สิ 

ยตฺถ (ใน..ใด) ย+ถ 

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

วิชฺชเต (มีอยู่) √วิท+ย+เต ทิวาทิ. กัตตุ.

นคฺคกปณเก (เปล่าเปลือยและจำกัด) นคฺค (เปลือย, เปล่า, โล่ง, เตียน)+กปณก (อยากจน, กำพร้า, เข็ญใจ, จน, ทุกข์, ลำบาก, มีค่าน้อย) > นคฺคกปณก+สฺมึ

เทเส (ประเทศ, พื้นที่, ภาค, ส่วน) เทส+สฺมึ 

รชโก (ผู้ล้าง, ผู้ซัก, ช่างย้อม) รชก+สิ

กริสฺสติ (จักทำ) √กร+โอ+อิก+สฺสติ ตนาทิ. กัตตุ.

..