๑๕๘. ร้อยภัย พันเศร้า

 

๑๕๘. ร้อยภัย พันเศร้า

โสกฏฺฐานสหสฺสานิ, ภยฏฺฐานสตานิ จ;

ทิวเส ทิวเส มูฬฺห-มาวิสนฺติ น ปณฺฑิตํฯ

„พันที่ตั้งแห่งความโศก

ร้อยที่ตั้งแห่งภัยทั้งหลาย

ย่อมโถมทับคนพาลทุกวัน

แต่จะถมทับบัณฑิตหามิได้.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดบัณฑิต ๑๕๘ มหารหนีติ ๘๒ ธัมมนีติ ๓๔๖)

..

ศัพท์น่ารู้ :

โสกฏฺฐานสหสฺสานิ (พันที่ตั้งแห่งความโศก ท.) โสก+ฐาน+สหสฺส > โสกฐานสหสฺส+โย

ภยฏฺฐานสตานิ (ร้อยที่ตั้งแห่งภัย ท.) ภย+ฐาน+สต > ภยฐานสต+โย

จ (ด้วย, และ) นิบาต

ทิวเส ทิวเส (ในวันๆ, ทุกวัน) ทิวส+สฺมึ

มูฬฺหมาวิสนฺติ ตัดบทเป็น มูฬฺหํ+อาวิสนฺติ ส่วนในมหารหนีติและธัมมนีติ ไม่เป็นบทสนธิ แยกกันเป็น มูฬฺหํ อาวีสนฺติ ศัพท์ที่น่าสังเกตคือ อาวิสนฺติ หรือ อาวีสนฺติ กันแน่? 

ถ้าเป็น อาวิสนฺติ ควรแยกเป็น อา+วิส+อ+อนฺติ, ถ้าเป็น อาวีสนฺติ คนแยกเป็น อาวี+อส+อ+อนฺติ. ส่วนตัวแล้วชอบนัยหลัง ผู้รู้ท่านอื่นเห็นสมควรอย่างไร ก็ลองนำไปพิจารณาดูเองเถิด.

มุฬฺหํ (คนหลง, คนพาล, คนโง่เขลา) มุฬฺห+อํ

อาวีสนฺติ (มีแจ้ง, ปรากฎชัด, ทับถม) อาวี+อส+อ+อนฺติ ภูวาทิ. กัตตุ.

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

ปณฺฑิตํ (บัณฑิต, คนฉลาด, คนมีปัญญา) ปณฺฑิต+อํ

..