๑๗๖.๑ องค์คุณของคนดี

๒. สุชนกณฺฑ

๑๗๖.๑ องค์คุณของคนดี

สทฺธาสีลาทิธมฺเมหิ, สมฺปนฺโน เสฏฺฐมานุโส;

วุตฺโต พุทฺธาทิสนฺเตหิ, สาธุสปฺปุริโส อิติฯ

"มนุษย์ผู้ประเสริฐผู้ถึงพร้อมด้วยธรรม-

มีศรัทธาและศีลเป็นต้น สัปบุรุษทั้งหลาย

มีพระพุทธเจ้าเป็นต้น เรียกเขาว่า "สัตบุรุษคนดี".“

(กวิทัปปณนีติ หมวดคนดี ๑๗๖.๑)

..

ศัพท์น่ารู้ :

สทฺธาสีลาทิธมฺเมหิ (ด้วยธรรมมีศรัทธาและศีลเป็นต้น) สทฺธา+สีล+อาทิ+ธมฺม > สทฺธาสีลาทิธมฺม+หิ วิ. สทฺธา จ สีลญฺจ สทฺธาสีลํ (ศรัทธาและศีล ชื่อว่า สทฺธาสีล) ทวันทสมาส วิ. สทฺธาสีลํ อาทิ ยสฺส ธมฺมสฺส โสยํ สทฺธาสีลาทิธมฺโม (ธรรมมีศรัทธาและศีลเป็นต้น ชื่อว่า สทฺธาสีลาทิธมฺม) ฉัฏฐีพหุพพีหิ. มี ทวันท. เป็นท้อง. (วิเคราะห์หลังไม่ค่อยแน่ใจนะครับ)

สมฺปนฺโน (ถึงพร้อมแล้ว) สมฺปนฺน+สิ ในต้นฉบับเดิมเป็น สปฺปนฺโน แก้เป็น สมฺปนฺโน เพื่อความเหมาะสม. มาจาก สํ+√ปท+ต > สมฺปนฺน+สิ

เสฏฺฐมานุโส (มนุษย์ผู้ประเสริฐ, -เจริญที่สุด) เสฏฺฐ+มานุส > เสฏฺฐมานุส+สิ

วุตฺโต (กล่าวแล้ว, ตรัสแล้ว) วุตฺต+สิ มาจาก √วจ+ต+สิ

พุทฺธาทิสนฺเตหิ (อันสัตบุรุษมีพระพุทธเจ้าเป็นต้น) พุทฺธ+อาทิ+สนฺต > พุทฺธาทิสนฺต+หิ

สาธุสปฺปุริโส (สัตบุรุษคนดี, คนดีและสัตบุรุษ) สาธุ+สปฺปุริส > สาธุสปฺปุริส+สิ, คำว่า สนฺต และ สปฺปุริส หมายถึง สัตบุรุษ หรือ สัปปุรุษ เหมือนกัน แปลว่า ผู้ประเสริฐ, ผู้สงบ ก็ว่า

อิติ (ว่า..ดังนี้) นิบาต

..