๒๐๒. อย่าประมาท-เร่งทำความดี

๒๐๒. อย่าประมาท-เร่งทำความดี

อุฏฺฐาโยฏฺฐาย โพเธยฺยํ, มหพฺภยมุปฏฺฐิตํ;

มรณพฺยาธิโสกานํ, กิมชฺช นิปติสฺสติฯ

"เราผุดลุกผุดนั่งแล้ว พึงรู้เถิดว่า

ภัยใหญ่ปรากฏแล้ว จักตกไป

แก่เหล่าสัตว์ผู้มีความโศกเพราะ

มรณะและพยาธิในวันนี้ มิใช่หรือ!“

(กวิทัปปณนีติ หมวดคนดี ๒๐๒)

..

ศัพท์น่ารู้:

อุฏฺฐาโยฏฺฐาย: ตัดบทว่า อุฏฺฐาย+อุฏฺฐาย (ลุกขึ้นแล้ว ๆ, ผุดลุกผุดนั่ง) อุ+√ฐา+ตฺวา หลังธาตุมีมีอุปสัคเป็นบทหน้าให้แปลง ตฺวา เป็น ย ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า สพฺเพหิ ตุนาทีนํ โย. (รู ๖๔๑), ทำอสทิสเทฺวภาวะ (ซ้อนรูปที่ไม่เหมือนกัน) ด้วยสูตรว่า วคฺเค โฆสาโฆสานํ ตติยปฐมา. (รู ๔๒)

โพเธยฺยํ: (พึงรู้, พึงตื่น) √พุธ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. 

มหพฺภยมุปฏฺฐิตํ: ตัดบทเป็น มหพฺภยํ+อุปฏฺฐิตํ (ภัยใหญ่ปรากฏแล้ว) มหพฺภยํ (ภัยใหญ่, สิ่งที่น่ากลัวมาก) มหพฺภย+สิ, อุปฏฺฐิตํ (เข้าไปตั้งแล้ว, ปรากฏแล้ว) อุปฏฺฐิต+สิ

มรณพฺยาธิโสกานํ: (แก่สัตว์ผู้มีความโศกเพราะมรณะและพยาธิ ท.) มรณ+พฺยาธิ+โสก > มรณพฺยาธิโสก+นํ

กิมชฺช: ตัดบทเป็น กึ+อชฺช (ในวันนี้มิใช่หรือ) กึ (อะไร, มิใช่หรือ) กึ+อํ กิริยาวิเสสนะ 

นิปติสฺสติ: (จักตกไป, หล่น, ล้มไป) นิ+√ปต+อิ+สฺสติ ภูวาทิ. กัตตุ.

..