๑๘๗. พ่อแม่คือตัวอย่างที่ประเสริฐ

๑๘๗. พ่อแม่คือตัวอย่างที่ประเสริฐ

มาตุเสฏฺโฐ สุภาโส หิ, ปิตุเสฏฺโฐ สุกิริโย;

อุโภ มาตุ ปิตุเสฏฺฐา, สุภาสา จ สุกิริยาฯ

„ลูกที่มีแม่เป็นคนดี มักพูดจาดีอ่อนหวาน,

ลูกที่มีพ่อเป็นคนดี มักมีกิริยาอ่อนโยน

ลูกมีพ่อและแม่ทั้งสองเป็นคนดี,

จะเป็นคนพูดจาสุภาพ มีกิริยาเรียบร้อย.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดคนดี ๑๘๗, โลกนีติ ๕๓, ธัมมนีติ ๒๕๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

มาตุเสฏฺโฐ: (ผู้มีมารดาประเสริฐ, -ดี) มาตุ+เสฏฺฐ > มาตุเสฏฺฐ+สิ

สุภาโส: (มีคำพูดดี, -สุภาพ, -อ่อนหวาน) สุภาส+สิ

หิ: (จริงอยู่, แท้จริง, เพราะว่า) เป็นนิบาติ

ปิตุเสฏฺโฐ: (ผู้บิดาประเสริฐ, -ดี) ปิตุ+เสฏฺฐ > ปิตุเสฏฺฐ+สิ 

สุกิริโย: (ผู้มีกิริยดี, -สุภาพ, -อ่อนโยน)  สุกิริย+สิ

อุโภ: (ทั้งสอง) อุภ+โย อุภ ศัพท์เป็นสัพพนาม เป็นปริยาย (คำไวพจน์) ของ ทฺวิ ศัพท์ (สอง) แจกปทมาลาเป็นพหูพจน์เท่านั้น วิธีทำตัว คือ ให้แปลง โย เป็น โอ ด้วย ตุ ศัพท์ ในสูตรว่า ตโต โยนโม ตุ. (รู ๑๖๐)

มาตุปิตุเสฏฺฐา: (ผู้มีมารดาและบิดาดี, -ประเสริฐ) มาตุ+ปิตุ+เสฏฺฐ > มาตุปิตุเสฏฺฐ+โย

สุภาสา: (ผู้มีวาจาสุภาพ) สุภาสา+โย 

จ: (ด้วย, และ) เป็นนิบาตบท 

สุกิริยา: (ผู้มีกิริยาเรียบร้อย, -อ่อนโยน, -สุภาพ) สุกิริย+โย

คาถานี้ในโลกนีติ (โลกนีติ ๕๓) และธัมมนีติ (ธมฺมนีติ ๒๕๐) มีข้อความต่างจากกวิทัปปณนีติ ดังนี้.

มาตา เสฏฺฐสฺส สุภาสา,

ปิตา เสฏฺฐสฺส สุกฺริยา;

อุโภ มาตา ปิตา เสฏฺฐา,

สุภาสา จ สุกิริยาฯ

..