๑๘๙. ช้าเป็นการ-นานเป็นดี

๑๘๙. ช้าเป็นการ-นานเป็นดี

น จ เวเคน กิจฺจานิ, กตฺตพฺพานิ กุทาจนํ;

สหสา การิตํ กมฺมํ, พาโล ปจฺฉานุตปฺปติฯ

"ก็ บุคคลไม่ควรทำกิจทั้งหลาย

โดยผลุนพลันในกาลไหน ๆ; 

และไม่ควรให้ผู้อื่นทำโดยผลุนพลัน,

(เพราะการให้ทำการงานโดยผลุนพลัน)

คนเขลา ย่อมเดือดร้อนในภายหลัง.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดคนดี ๑๘๙, โลกนีติ ๕๖, ขุ.ชา. ๒๗/๒๔๔๒ เตสกุณชาดก)

..

ศัพท์น่ารู้:

น: (ไม่, หามิได้) เป็นนิบาต

จ: (ก็, อนึ่ง, ด้วย, และ) เป็นนิบาต

เวเคน: (โดยเร็ว, ฉับพลัน, ผลุนผลัน, หุนหัน, ตะลีตะลาน) เวค+นา 

กิจฺจานิ: (กิจ, การงาน, ธุระ ท.) กิจฺจ+โย หลังอการันต์ในนปุงสกลิงค์ แปลง โย เป็น นิ แน่นอน ด้วยสูตรว่า อโต นิจฺจํ. (รู ๑๙๖)

 

กตฺตพฺพานิ: (พึง-, ควรกระทำ, ลงมือ) กตฺตพฺพ+โย 

กุทาจนํ: (ในกาลไหนๆ, ทุกเมื่อ) กึ+ทาจนํ

สหสา: (โดยฉับพลัน, เร็ว, ผลุนพลัน) เป็นนิบาตบท (อภิธานัปปทีปกา คาถา ๑๑๔๘)  

การิตํ: (อันเขาให้กระทำแล้ว) √กร+เณ+อิ+ต > การิต+สิ 

กมฺมํ: (กรรม, การงาน, ธุระ) กมฺม+สิ

 

พาโล: (คนพาล, คนเขลา, คนโง่) พาล+สิ ในโลกนีติและพระบาฬี เป็น มนฺโท (อ่อน, เบา, โง่)

ปจฺฉานุตปฺปติ: ตัทบทเป็น ปจฺฉา+อนุตปฺปติ (ย่อมเดือดร้อนในภาหลัง) ปจฺฉา (ในภายหลัง) เป็นนิบาตใช้ในอรรถสัตตมีวิภัตติ, อนุตปฺปติ (ย่อมเดือดร้อย, ตามเดือดร้อน) อนุ+√ตป+ย+ติ ทิวาทิ. กัตตุ.

ส่วนในพระบาฬี ขุททกนิกาย ชาดก เล่ม ๒๗ ข้อ ๒๔๔๒ (ขุ. ชา. ๒๗/๒๔๔๒) มีข้อความดังต่อไปนี้ 

มา จ เวเคน กิจฺจานิ, กโรสิ การเยสิ วา;

เวคสา หิ กตํ กมฺมํ, มโนฺท ปจฺฉานุตปฺปติฯ

(แปล)

"อนึ่ง พระองค์อย่าทรงทำเอง 

หรืออย่าทรงใช้คนอื่นให้ทำ กิจทั้งหลายโดยฉับพลัน 

เพราะว่าการงานที่ทำลงไปโดยฉับพลัน ไม่ดีเลย

คนเขลา ย่อมเดือดร้อนในภายหลัง.“

..