๒๑๒. พาลผู้น่าสงสาร

๒๑๒. พาลผู้น่าสงสาร

น สาธุ พลวา พาโล, สาหสา วินฺทเต ธนํ;

กายสฺส เภทา ทุปฺปญฺโญ, นิรยํ โสปปชฺชติฯ

„คนพาลมีอำนาจ ไม่เป็นประโยชน์ 

เขาจะแสวงทรัพย์ด้วยการคอรัปชั่น

คนพาลนั้นเป็นมนุษย์ขาดปัญญา,

หลังตายไป ย่อมเข้าถึงนรก.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดคนพาล ๒๑๒ โลกนีติ ๗๒)

..

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาตบอกปฏิเสธ

สาธุ (ดี, งาม, เป็นประโยชน์, ยังประโยชน์ให้สำเร็จ) นิบาต

พลวา (มีกำลัง) พล+วนฺตุ ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต > พลวนฺตุ+สิ วิ. พลํ อสฺส อตฺถีติ พลวา. (กำลังย่อมมีแก่เขา เหตุนั้น เขา ชื่อว่า เป็นผู้มีกำลัง). แปลง นฺตุ กับ สิ เป็น อา ด้วยสูตรว่า อา สิมฺหิ. (รู ๙๘)

พาโล (คนพาล, คนโง่) พาล+สิ

สาหสา (ผลุนผลัน, ร้ายกาจ, ป่าเถื่อน) สาหส+สฺมา ในโลกนีติเป็น สหสา

วินฺทเต (ได้, ประสบ) √วิท-ลาเภ+อ+เต รุธาทิ. กัตตุ. (+นิคคหิตอาคม, ในเพราะ ท แปลง อํ เป็น นฺ อันษรที่สุดวรรค ด้วยสูตรว่า วคฺคนฺตํ วา วคฺเค. รู ๔๙) 

ธนํ (ซึ่งทรัพย์) ธน+อํ

กายสฺส (แห่งกาย) กาย+ส 

เภทา (เพราะการแตก, -ทำลาย) เภท+สฺมา

ทุปฺปญฺโญ (ไม่มีปัญญา, ไร้ปัญญา) ทุปฺปญฺญ+สิ

นิรยํ (นรก) นิรย+อํ 

โสปปชฺชติ: ตัดบทเป็น โส+อุปปชฺชติ (คนพาลนั้น+ย่อมเข้าถึง, ไปเกิด), โส (..นั้น, เขา) ต+สิ, อุปปชฺชติ (เข้าถึง) อุป+√ปท-คติมฺหิ+ย+ติ ทิวาทิคณะ

คาถานี้เป็นการผสมผสานกัน กล่าวคือ ครึ่งคาถาแรก มาจากพระบาฬีในชาดกเล่มที่ ๒๗ ข้อ ๒๐๙๑ (ขุ. ชา. ๒๐๙๑) ส่วนครึ่งคาถาหลัง มาจากพระบาฬีอังคุตตรนิกาย เล่มที่ ๒๒ ข้อ ๑๗๔ (องฺ. ปญฺจก. ๒๒/๑๗๔)

..