๒๑๓. ผู้ร้ายในชุมชน

๒๑๓. ผู้ร้ายในชุมชน

ฆเร ทุฏฺโฐ มูสิโก จ, วเน ทุฏฺโฐ จ วานโร;

สกุเณ จ ทุฏฺโฐ กาโก, นเร ทุฏฺโฐ จ พฺราหฺมโณฯ

"ในที่อยู่อาศัยหนูเป็นสัตว์ที่ร้าย,

ในป่าดงวานรเป็นสัตว์ที่เกเร;

ในหมู่วิหคนกกาเป็นสัตว์ปีกที่เลว,

และในหมู่มนุษย์คนพาลเป็นคนชั่วร้าย.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดคนพาล ๒๑๓ โลกนีติ ๗๓ ธัมมนีติ ๑๔๐)

..

ศัพท์น่ารู้ :

ฆเร: (ในบ้าน, ในเรือน, ในที่อาศัย) ฆร+สฺมึ, นป., ฆร เป็นนามกิตก์ มาจาก คห-อุปาทาเน+ณ วิ. คยฺหตีติ ฆรํ (ชื่อว่า ฆร เพราะอรรถว่ ถูกถือเอา, ถูกจับจอง) ลง ณ ปัจจัย ด้วยสูตรว่า ธาตุยา กมฺมาทิมฺหิ โณ. (รู๕๖๑) = คห+ณ, แปลง คห เป็น ฆร ด้วยสูตร - “คหสฺส ฆร เณ วา.“ (รู ๕๘๔) = ฆร + ณ, ลบ ณ ปัจจัย ด้วยสูตร – การิตานํ โณ โลปํ. (รู ๕๒๖) = ฆร, ตั้งเป็นนาม, ลง สฺมึ = ฆร+สฺมึ, แปลง สฺมึ เป็น เอ ด้วยสูตรว่า สฺมาสฺมึนํ วา. (รู ๙๐) = ฆร+เอ, แยก ลบ รวมสำเร็จรูปเป็น ฆเร 

ทุฏฺโฐ: (ชัว, เลว, ร้าย) ทุฏฺฐ+สิ 

มูสิโก: (หนู) มูสิก+สิ 

จ: (ด้วย, และ) เป็นนิบาต 

วเน: (ในป่า) วน+สฺมึ

วานโร: (ลิง, วานร) วานร+สิ

สกุเณ: (ในนก, ในหมู่นก) สกุณ+สฺมึ

กาโก: (กา, อีกา) กาก+สิ

นเร: (ในคน, ในหมู่มนุษย์) นร+สฺมึ

พฺราหฺมโณ: (พราหมณ์, คนทุศีล, คนพาล) พฺราหฺมณ+สิ 

..