๒๑๖. ความเก่งของคนพาล

๒๑๖. ความเก่งของคนพาล

นตฺตโทสํ ปเร ชญฺญา, ชญฺญา โทสํ ปรสฺส ตุ;

คุยฺโห กุมฺมาว องฺคานิ, ปรโทสญฺจ ลกฺขเยฯ

"คนพาลไม่ทราบโทษของตนในผู้อื่น,

แต่กลับรู้เห็นโทษของคนอื่น

และยังจดจำโทษของผู้อื่นด้วย,

ดุจเต่าซ่อนอวัยวะในกระดอง ฉะนั้น.“

(กวิทัปปณนีติ หมวดคนพาล ๒๑๖ โลกนีติ ๗๖ ธัมมนีติ ๒๒๗)

..

ศัพท์น่ารู้ :

นตฺตโทสํ: ตัดบทเป็น น+อตฺตโทสํ, น (ไม่, หามิได้) เป็นนิบาต, อตฺตโทสํ (โทษของตน) อตฺตโทส+อํ 

ปเร: (อื่น, อันอื่น, ต่าง, ภายนอก, เบื้องหน้า) ปร+สฺมึ 

ชญฺญา (พึงรู้, ควรรู้, ควรเห็น, ทราบ) √ญา+นา+เอยฺย แปลง ญาธาตุ เป็น ชํ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า ญาสฺส ชาชํนา. (รู ๕๑๔) = ชํ+นา+เอยฺย, แปลง เอยฺย เป็น ญา ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า เอยฺยสฺส ญาโต อิยาญา. (รู ๕๑๕) = ชํ+นา+ญา, ลบ นา ปัจจัย ไดบ้าง ด้วยสูตรว่า นาสฺส โลโป ยการตฺตํ. (รู ๕๑๖) = ชํ+ญา, แปลงนิคคหิตเป็นที่สุดวรรค ด้วยสูตรว่า วคฺคนฺตํ วา วคฺเค. (รู ๔๙) = ชญฺญา. 

โทสํ: (โทษ, ความผิด) โทส+อํ 

ปรสฺส ตุ: ควรเป็น ปรสฺส+ตุ (ของคนอื่น+ส่วน, แต่) ปรสฺส (ของคนอื่น) ปร+ส, ส่วน ตุ (ส่วน, แต่) เป็นนิบาต

คุยฺโห: (ของลับ, ความลับ, ลิงค์, ที่ปิดบ้ง, กระดอง) คุยฺห+สิ โลกนีติเป็น คุยฺเห,  ธัมมนีติเป็น คุยฺหา

กุมฺมาว: ตัดบทเป็น กมฺมา+อิว (เต่า+เหมือน) กุมฺมา (เต่า ท.) กุมฺม+โย, อิว (เพียงดัง, ราวกะ, ดุจ, เหมือน) เป็นนิบาตบอกอุปมา. 

องฺคานิ: (องค์, อวัยวะ ท.) องฺค+โย 

ปรโทสญฺจ: ตัดบทเป็น ปรโทสํ+จ (โทษของผู้อื่น+ด้วย)  ธัมมนีติเป็น ปรภาวญฺจ

ลกฺขเย: (กำหนด, สังเกต, หมายรู้) √ลกฺข+ณย+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

..