๒๕๒.๑ สังคหวัตถุธรรม ๔ ประการ

๒๕๒.๑ สังคหวัตถุธรรม ๔ ประการ 

ก)

ทานญฺจ อตฺถจริยา, ปิยวาจา อตฺตสมํ;

สงฺคหา จตุโร อิเม, มุนินฺเทน ปกาสิตาฯ

"ธรรมเครื่องสงเคราะห์ ๔ ประการ เหล่านี้ คือ

การให้ทานการให้ปัน ๑ การประพฤติสิ่งที่เป็นประโยชน์ ๑

การเจรจาวาจาที่อ่อนหวาน ๑ และ ความเป็นผู้มีตนเสมอ ๑

เป็นธรรมที่พระผู้มีพระภาคผู้เป็นจอมมุนีทรงประกาศไว้แล้ว.“

(กวิทปฺปณนีติ ๒๕๒, ธมฺมนีติ ๒๖๗)

…..

ศัพท์น่ารู้ :

ก)

ทานญฺจ: (การให้ปันด้วย) = ทานํ+จ, ทานํ (การให้ปัน, ทาน) ทาน+สิ, จ (ด้วย, และ) เป็นนิบาต

อตฺถจริยา: (การประพฤติสิ่งทีีเป็นประโยชน์) อตฺถจริยา+สิ

ปิยวาจา: (เจรจาวาจาเป็นอ่อนหวาน, พูดคำที่ไพเราะ) ปิยวาจา+สิ 

อตฺตสมํ: (ความเป็นผู้มีตนเสมอ) อตฺตสม+สิ

สงฺคหา: (การสงเคราะห์ ท.) สงฺคห+โย 

จตุโร: (สี่) จตุ+โย เป็นสัพพนาม สังขยา 

อิเม: (เหล่านี้) อิม+โย สัพพนาม

มุนินฺเทน: (อันพระผู้เป็นจอมแห่งพระมุนี, อันพระพุทธเจ้า) มุนินฺท+นา 

ปกาสิตา: (ประกาศแล้ว, กล่าวแล้ว, ตรัสไว้แล้ว) ปกาสิต+โย

ในธัมมนีติ (ธมฺมนีติ ๒๖๗) มีข้อความคล้ายกันดังนี้

ทานํ อตฺถจริยา ปิย-, 

วาจา อตฺตสมํปิ จ;

สงฺคหา จตุโร อิเม, 

มุนินฺเทน ปกาสิตาฯ

——

คาถานี้จะเรียกว่า เป็นบทขัด สังคหวัตถุธรรม ๔ ประการ ก็น่าจะได้ เพราะมีคำว่า มุนินฺเทน ปกาสิตา (อันพระจอมมุนีได้ตรัสไว้แล้ว) ในคาถาที่ ๒๕๒ นี้ ท่านรวมคาถาว่าด้วยเรื่องสังคหวัตถุธรรมไว้ในที่เดียวกัน ต้องขอนำเสนอทะยอยว่ากันไปที่ละคาถา จะได้ไม่หนักทั้งคนแปลและคนอ่าน พรุ่งนี้ค่อยว่าต่อไปครับ.