๒๔๗. ลักษณะของมิตรแท้

๒๔๗. ลักษณะของมิตรแท้

อหิตา ปฏิเสโธ จ, หิเตสุ จ ปโยชนํ;

พฺยสเน อปริจฺจาโค, อิติทํ มิตฺตลกฺขณํฯ

"การห้ามจากสิ่งไม่ใช่ประโยชน์ ๑

การชักชวนในสิ่งที่เป็นประโยชน์ ๑

การไม่ทอดทิ้งในยามโชคร้ายได้ทุกข์ ๑

ทั้ง ๓ ประการนี้ เป็นลักษณะของมิตรแท้.“

(กวิทปฺปณนีติ ๒๔๗)

ศัพท์น่ารู้ :

อหิตา: (จากสิ่งที่ไม่ใช้ประโยชน์เกื่อกูล) อหิต+สฺมา 

ปฏิเสโธ: (การห้าม, ห้ามปราม, ปฏิเสธ) ปฏิเสธ+สิ 

จ: (ด้วย, และ) นิบาต

 

หิเตสุ: (ในสิ่งที่เป็นประโยชน์เกื้อกูล ท.) หิต+สุ 

จ: (ด้วย, และ) นิบาต 

ปโยชนํ: (การประกอบ, ชักชวน) ปโยชน+สิ

พฺยสเน: (ในความฉิบหาย, เคราะห์ร้าย, โชคร้าย) พฺยสน+สฺมึ 

อปริจฺจาโค: (การไม่ละทิ้ง, ไม่ตีจาก) อปริจฺจาค+สิ

อิติทํ: ตัดบทเป็น อิติ+อิทํ (คือ+นี้) อิติ เป็นนิบาต, อิทํ (นี้) อิม+สิ แปลง อิม กับ สิ วิภัตติเป็น อิทํ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า อิมสฺสิทมํสิสุ นปุํสเก. (รู ๒๒๒)

มิตฺตลกฺขณํ: (ลักษณะของมิตร, เครื่องหมายให้รู้ว่าเป็นเพื่อน) มิตฺตลกฺขณ+สิ นป. แปลง สิ เป็น อํ แน่นอน ด้วยสูตรว่า สึ. (รู ๑๙๕)

ขอนำคาถาเดียวกันนี้ จากนีติต่างๆ มาเทียบเคียงไว้ เพื่อความเป็นผู้ฉลาดในการศึกษาต่อไป ดังนี้

——

ในมหารหนีติ (มหารหนีติ ๑๔๒) มีข้อความต่างกันนิดหน่อย ดังนี้

อหิตา ปฏิเสโธ จ, 

หิเตสุ จ ปโยชนํ;

พฺยสเนสฺวปริจฺจาโค,

สงฺเขปา มิตฺตลกฺขณํฯ

ในธัมมนีติ (ธมฺมนีติ ๙๗) มีข้อความต่างกันอีกเช่นกัน ดังนี้

อหิเต ปฏิเสโธ จ, 

หิเตสุ จ นิโยชโก;

พฺยสเน จาปริจฺจาโค, 

สงฺเขปํ มิตฺตลกฺขณํฯ

..