๒๐๑. สูญเพราะกลัวเสื่อม

๒๐๑. สูญเพราะกลัวเสื่อม

คุยฺหมตฺถมสมฺพุทฺธํ, สมฺโพธยติ โย นโร;

มนฺตเภทภยา ตสฺส, ทาสภูโต ติติกฺขติ.

เนื้อความลี้ลับที่ผู้อื่นขบไม่ออก

นรชนใดย่อมขบคิดได้

เพราะกลัวการทำลายมนต์

เขาย่อมอดทน เป็นทาสแห่งมนต์นั้น.

(ธรรมนีติ กตกถา ๒๐๑, มหารหนีติ ๒๓๑, นีติมัญชรี ๑๘, จาณักยนีติ ๑๖)

--

ศัพท์น่ารู้ :

คุยฺหมตฺถมสมฺพุทฺธํ ตัดบทเป็น คุยฺหํ (ที่ลึกลับ, สิ่งที่ปิดบัง) +อตฺถํ (เนื้อความ, ประโยชน์, อรรถ) +อสมฺพุทฺธํ (คนไม่รู้, คนไม่มีปัญญา) 

สมฺโพธยติ (ให้รู้พร้อม, ให้เข้าใจด้วยดี, ให้เบิกบาน, ย่อมรู้พร้อม, ขบคิดได้) สํ+√พุธ+ณย+ติ ภูวาทิ./ทิวาทิ. เหตุกัตตุ.

โย (ใด) ย+สิ สัพพนาม

นโร (คน, นรชน) นร+สิ

มนฺตเภทภยา (เพราะกลัวการทำลายมนต์, กลัวมนต์สูญหาย) มนฺต (มนต์, เวทมนต์) +เภท (ทำลาย, แตก) +ภย (กลัว, ภัย) > มนฺตเภทภย+สฺมา

ตสฺส (นั้น, อรรถอันลี้ลับนั้น) ต+ส สัพพนาม

ทาสภูโต (เป็นทาส, เป็นคนรับใช้) ทาส+ภูต > ทาสภูต+สิ

ติติกฺขติ (อดทน, อดกลั้น) √ติช+ข+ติ ภูวาทิ. ธาตุปปัจจยันตนัย. (ดูปทรูปสิทธิสูตร ๕๒๘ - ๕๓๐)

หมายเหตุ : ครึ่งแรกของบาทคาถานี้ ในสัททนีติ ธาตุมาลา ท่านยกมาเป็นอุทาหรณ์ ตอนว่าด้วย พุธ ธาตุ ในทิวาทิคณะด้วย คิดว่าน่าจะคาถานี้ในคัมภีร์อื่นอีก เช่นในพระบาฬี หรืออรรถกถา ตอนนี้ยังหาไม่พบ จึงแปลเอาตามที่เข้าใจไปก่อน หากกาลแปลมีข้อผิดพลาด คลาดเคลื่อนจากความมหายที่แท้จริง ต้องกราบขออภัยล่วงหน้าไว้ ณ ที่นี้ด้วยครับผม.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

อรรถที่ลึกลับใครๆ ขบไม่แตก 

ผู้ใดขบแตกเข้าใจได้ 

แต่อาศัยที่ผู้นั้นกลัวความรู้จะแพร่หลายทรนงไว้ 

เขาก็เลยเป็นทาสแห่งความรู้ (ไร้ประโยชน์).

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

ข้อความลึกลับใคร ๆ ขบไม่แตก

ผู้ใดขบแตก แต่กลัวความรู้จะแพร่หลาย

จึงอุบไว้เสีย, เขาก็เป็นทาสแห่งความรู้.

--