๒๙๙. อย่าลืมตัว

๒๙๙. อย่าลืมตัว

น ปูชิโต มญฺญมาโน, เมธาวี ปณฺฑิโต นโร;

ผรุสํ ปติมนฺเตยฺย, ราชานํ ปริสํคตํ.

ราชเสวกเมื่อได้รับการยกย่องแล้ว

อย่าถือตัวว่าตนเป็นนักปราชญ์ราชบัณฑิต

ไม่ควรกราบทูลถ้อยคำหยาบกะพระราชา

ขณะเสด็จประทับในเหล่าราชบริษัท.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๒๙๙, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๓ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

น (ไม่, หามิได้) นิบาต 

ปูชิโต (ถูกบูชาแล้ว) √ปูช+อิ+ต > ปูชิต+สิ 

มญฺญมาโน (สำคัญหมายอยู่, รู้อยู่) มน+ย+มาน > มญฺญมาน+สิ

เมธาวี (เมธาวี,​ นักปราชญ์, คนมีปัญญา) เมธา+วี ปัจจัยในตทัสสัตถิตัทธิต > เมธาวี+สิ, วิ. เมธา อสฺส อตฺถีติ เมธาวี (ปัญญาของเขามีอยู่ เหตุนั้น เขา ชื่อว่า เมธาวี - ผู้มีปัญญา) 

ปณฺฑิโต (บัณฑิต, คนมีปัญญา) ปณฺฑิต+สิ 

นโร (คน, นรชน) นร+สิ

ผรุสํ (หยาบ, แข็งกระด้าง) ผรุส+อํ

ปติมนฺเตยฺย (ปรึกษา, กราบทูล) ปติ+√มนฺต+เณ+เอยฺย จุราทิ. กัตตุ.

ราชานํ (กะพระราชา) ราช+อํ แปลง อํ เป็น อานํ ได้บ้าง ด้วยสูตรว่า พฺรหฺมตฺตสขราชาทิโต อมานํ. (รู ๑๑๕)

ปริสํคตํ (ผู้ไปในหมู่บริษัท, ผู้อยู่ในท่ามราชบริษัท) ปริสา+คต > ปริสํคตํ 

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

คนผู้เป็นบัณฑิตมีเมธา อันท้าวพญาทรงบูชา

นับถือแล้ว ไม่พึงเชื้อเชิญหยาบ ๆ กะท้าวเธอ

ผู้เสด็จถึงที่ประชุม.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

เป็นราชเสวก ไม่ควรถือตัวว่าเป็นนักปราชญ์ราชบัณฑิต

พระเจ้าอยู่หัวทรงนับถือบูชาแล้วชะล่าใจ 

จ้วงจาบเพ็ดทูลถ้อยคำที่หยาบคาย 

ขณะที่เสด็จประทับ ณ ราชบบริษัทสมาคมเป็นการทะนงอวดดีจะมีภัย.

--