๓๐๐. อย่าวางใจ

๓๐๐. อย่าวางใจ

ลทฺธทฺวาโร ลเภ ทฺวารํ, เนว ราชูสุ วิสฺสเส*;

อคฺคีว* สํยโต ติฏฺเฐ, ส ราชวสตึ วเส.

ราชเสวกผู้ได้รับพระราชทานพระทวารเป็นพิเศษ 

ก็ไม่ควรวางใจในพระราชาทั้งหลาย 

พึงเป็นผู้สำรวมดำรงตนไว้เพียงดังไฟ 

ราชเสวกนั้นพึงอยู่ในราชสำนักได้.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๐๐, ขุ. ชา ๒๘/๙๖๔ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

ลทฺธทฺวาโร (ผู้มีประตูอันตนได้แล้ว, ผู้ได้ช่องทางแล้ว, ผู้มีโอกาสได้แล้ว) ลทฺธ+ทฺวาร > ลทฺธทฺวาร+สิ วิ. ลทฺธานิ ทฺวารานิ อเนนาติ ลทฺธทฺวาโร, เสวโก. (ประตูอันเสวกนั้น ได้แล้ว เหตุนั้น เสวกนั้น ชื่อว่า มีประตูได้แล้ว) ตติยาพหุพพีหิสมาส.

ลเภ (ได้) √ลภ+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. 

ทฺวารํ (ประตู, ทวาร, ช่อง) 

เนว (ไม่นั่นเทียว) น+เอว นิบาต

ราชูสุ (ในพระราชา ท.) ราช+สุ

วิสฺสเส (ไว้วางใจ, สนิทสนม) วิ+√สส+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ. (* เดิมเป็น วีสเย ได้แก้เป็น วิสฺสเส ตามในพระบาฬี )

อคฺคีว (ดุจกองไฟ) อคฺคิ+อิว (*เดิมเป็น อคฺคึว ได้แก้เป็น อคฺคีว, อคฺคิว ตามพระบาฬี)

สํยโต (สำรวม, ไม่ประมาท) สํยต+สิ

ติฏฺเฐ (ดำรง, ยืน) √ฐา+อ+เอยฺย ภูวาทิ. กัตตุ.

ส ราชวสตึ วเส (เขาพึงอยู่ในราชสำนักได้)

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

ได้ช่องแล้วก็เป็นอันได้เถิด แต่อย่าพึงทนงใน

พญาทั้งหลาย สูพึงสำรวมมั่นคงเสมือนกองไฟ

จึงอยู่ในราชสำนักได้.

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

อันราชเสวก แม้ได้รับพระราชทานพระทวารเป็นพิเศษเข้าออกนอกในได้ไม่ว่าเวลาใด

ก็อย่าวางใจในพระราชฐาน ต้องได้รับพระราชทานในโอกาสที่ไม่ควร

พระเจ้าอยู่เปรียบดุจไฟ ไม่ควรประมาท ต้องมีสติดำรงตนให้เป็นคนที่รอบคอบ.

--