๓๒๓. ผู้ให้ความสุข

๓๒๓. ผู้ให้ความสุข

โย เทติ สยนํ วตฺถํ, ยานํ อาวสถํ ฆรํ;

ปชฺชุนฺโนริว ภูตานํ, โภเคหิ อภิวสฺสติ.

เพราะทรงพระราชทานที่นอน ผ้านุ่งผ้าห่ม 

ยวดยาน ที่อยู่อาศัยบ้านเรือน และทรง

ยังโภคสมบัติให้ตกทั่วถึง ดุจมหาเมฆยังน้ำ

ฝนให้ตกเป็นประโยชน์แก่หมู่สัตว์ทั่วไป ฉันนั้น.

(ธรรมนีติ ราชเสวกกถา ๓๒๓, ขุ. ชา ๒๘/๙๗๒ วิธุรชาดก)

--

ศัพท์น่ารู้ :

โย (ใด, ผู้ใด) ย+สิ สัพพนาม 

เทติ (ย่อมให้, ถวาย, ประทาน) √ทา+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ. 

สยนํ (ที่นอน) สยน+อํ 

วตฺถํ (ผ้า, เครื่องนุ่งห่ม) วตฺถ+อํ 

ยานํ (ยาน, พาหนะ) ยาน+อํ 

อาวสถํ (ที่อยู่, ที่อาศัย, ที่พักพิง) อาวสถ+อํ  * เดิมเป็น อาวสตํ ได้แก้เป็น ได้แก่ใหม่ตามพระบาฬี ทั้งสองฉบับเป็น อาวสถํ ถือว่าเป็นศัพท์ที่สมควร 

ฆรํ (บ้าน, เรือน) ฆร+อํ

ปชฺชุนฺโนริว = ปชฺชุนฺโน+ร อาคม + อิว แปลว่า เป็นดุจฝนห่าใหญ่

ภูตานํ (แก่ภูต, แก่สัตว์ ท.) ภูต+นํ

โภเคหิ (ด้วยโภคะ, ยังโภคะ, สมบัติ ท.) โภค+หิ 

อภิวสฺสติ (ย่อมตก, ให้ตก) อภิ+√วสฺส+อ+ติ ภูวาทิ. กัตตุ.

--

อีกสำนวนหนึ่งจาก โลกนีติไตรพากย์ (พากย์ธัมมนีติ) ของ เสฐียรโกเศศ-นาคประทีป ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้

- ผู้ทรงประทานที่นอน ผ้า ยาน แลที่พัก เรือน ประทาน

แก่ทวยราษฎ์รด้วยโภคะทั้งหลาย เปรียบดั่งฝนตก

(มิได้เลือกหน้า).

--

อีกสำนวนหนึ่ง จากราชนีติ ธรรมนีติ โดย นายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) ท่านแปลไว้น่าฟัง ดังนี้..

พระเจ้าอยู่หัวพระราชทานทั้งที่นอน ผ้านุ่งห่ม ยวดยาน

บ้านที่อยู่อาศัย บันดาลโภคสมบัติอิสริยยศ บริวารให้ตกทั่วถึงกัน

ประดุจมหาเมฆยังวัสโสทกให้ตกเป็นประโยชน์แก่หมู่สัตว์ฉะนั้น

สมควรที่จะบูชาพระองค์ท่านอย่างแท้จริง.

ในฉบับแปลของนายทอง หงศ์ลดารมภ์ (มหากิม) มีเพิ่มเข้ามาอีกคาถา ซึ่งเป็นคาถาสุดท้ายในพระบาฬี วิธุรชาดก ราชวสดีกัณฑ์ คือ...

เอเสยฺโย ราชวสติ, วตฺตมาโน ยถา นโร;

อาราธยติ ราชานํ, ปูชํ ลภติ ภตฺตุสุ.

นี่แน่ะสูเจ้า ราชวสดีอนุสาสนีสำหรับราชเสวก

ที่นรชนประพฤติตาม จะเป็นที่โปรดปรานแห่งพระเจ้าอยู่หัว

จะได้ความนับถือในเจ้านายทั้งหลายแล.

--

ราชเสวกกถา นิฏฺฐิตา.

จบแถลงข้าเฝ้า

--